Ngư?i khuy?t t?t c?ng c?n đư?c

Những năm gần đây, ngành y tế đã có nhiều nỗ lực trong việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho người dân nói chung và thanh thiếu niên nói riêng. Đây là một tín hiệu đáng mừng và cũng chính nhờ đó mà nhiều người dân đã có ý thức hơn và biết cách tự chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ sinh sản cho bản thân mình. Tuy nhiên, nhìn vào mặt bằng chung của xã hội, dường như vấn đề chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho người khuyết tật còn chưa được quan tâm đầu tư, đặc biệt là đối với người khuyết tật ở những tỉnh thành xa.

Trong một chuyến đi công tác, tôi có dịp tìm đến thôn Xã Đoài, xã Nghi Diên, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Vùng quê này đã được người dân trên toàn quốc biết đến thông qua chương trình truyền hình Người đương thời phát sóng trên kênh VTV3, bởi Trung tâm đào tạo tin học và ngoại ngữ nhân đạo Công Hùng, nơi mà cả thầy và trò đều là những người khuyết tật.

Đến với các bạn tại trung tâm của Công Hùng, tôi có đề cập rằng báo chí đã viết nhiều về các bạn và tôi không cần bày tỏ sự ngưỡng mộ của mình về những nỗ lực của các bạn bằng một bài viết nữa. Tôi quan tâm nhiều hơn đến những suy nghĩ của các bạn về vấn đề sức khoẻ sinh sản của bản thân các bạn và những mong muốn của các bạn về lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ sinh sản dành cho người khuyết tật.

Khi tôi mới đề cập đến vấn đề này, có bạn gạt đi: “Vấn đề này bỏ qua đi chị, mình nói chuyện tin học thôi”. Nhưng sau đó, một số bạn đã rất cởi mở chia sẻ suy nghĩ của mình.

Người đầu tiên bước ra trò chuyện với tôi là bạn nam có tên N.X.Th. (Nghi Diên, Nghi Lộc, Nghệ An). Năm nay Th. 20 tuổi và sở hữu một chiều cao hết sức khiêm tốn (84cm). Em có đùa tôi rằng chị nhìn em là đoán được ngày sinh “đặc biệt” của em, em sinh ngày 1 – 6 nên mãi giữ thân hình “thiếu nhi” như vậy. Tuy nhỏ bé nhưng Th. tỏ ra hết sức chín chắn trong suy nghĩ và quan niệm sống. Hiện tại em đang học nâng cao chuyên môn ngành tin học và thực hiện những việc làm có ích giúp các bạn cùng hoàn cảnh khó khăn như mình.

Khi trao đổi sang lĩnh vực sức khoẻ sinh sản, em tỏ ra hơi bối rối, tay mân mê mãi chai nước trên bàn. Em cười e thẹn và nói với tôi rằng “em chưa thấy mình phát triển sinh lý, em rất muốn đi khám để kiểm tra sự phát triển hóc môn, sinh lý của mình để xem có phải là bình thường hay không? Em nghĩ rằng sinh lý sẽ phát triển cùng với sự phát triển của cơ thể, cơ thể em không phát triển thì có thể sinh lý cũng không phát triển, em không nghĩ là các bộ phận trên cơ thể phát triển đơn lẻ. Nhưng em vẫn muốn đi khám để biết sự phát triển của mình là như thế nào, có sao không…”

Tôi có nói với em rằng em vừa qua tuổi dậy thì và những điều em băn khoăn là hoàn toàn tự nhiên, các bạn khác cùng trang lứa với em cũng sẽ có những băn khoăn tương tự. Em muốn đi khám và muốn giải đáp băn khoăn của mình, hiểu về cơ thể mình hơn, vậy đã khi nào em tìm đến dịch vụ y tế để thăm khám chưa? - “Có một vài lần em tìm đến nhưng lại ngại không vào, vì sợ bác sỹ sẽ cười em, vì có thể họ chưa từng khám cho người như em bao giờ…”

Một đặc điểm mà chúng ta đều nhìn thấy ở người khuyết tật là thường hay mặc cảm và dễ bị tổn thương. Điều mà Th. lo ngại không hề vô lý chút nào. Các bạn khuyết tật của Th. cũng vậy, băn khoăn thắc mắc, thậm chí là lo lắng cho sức khoẻ sinh sản của mình, nhưng không dám đi khám. Tôi đề cập rằng dịch vụ khám chữa bệnh dành cho tất cả mọi người, ai cũng có quyền được chăm sóc sức khoẻ sinh sản, không phân biệt là người lành lặn hay có khiếm khuyết trên cơ thể. Và câu trả lời mà tôi nhận được là “Ở địa phương em có ít các dịch vụ tư vấn, chăm sóc về y tế. Trên thực tế, nếu như có dịch vụ dành riêng cho người khuyết tật thì có lẽ bọn em mới có thể tự tin hơn mà đi khám”. Ngay cả với người bình thường, nhiều khi việc đi khám, tư vấn cũng đã thấy ngại ngùng, dè dặt rồi, với người khuyết tật thì lại càng có nhiều lý do để ngại ngùng hơn.

Có phần “may mắn” hơn N.X.Th., bạn nữ N.T.Th. có thể chia sẻ những băn khoăn về sức khoẻ sinh sản của mình với mẹ, vì với Th mẹ là người bạn lớn nhất của em. Năm nay 21 tuổi, Th. cũng đã bước qua lứa tuổi dậy thì, tuy nhiên còn bao điều em băn khoăn về lứa tuổi này chưa được giải đáp. Có lẽ những băn khoăn của cô con gái mới lớn mẹ cũng không thể giải đáp hết được, điều cô cần là được biết một cách khoa học và cặn kẽ “vì sao máu lại tự nhiên ra?”, “vì sao người lại lớn lên như thế?”, “vì sao có bạn kinh nguyệt đến sớm, có bạn lại đến muộn?; vì sao có bạn có kinh ngắn, có bạn có kinh dài?... ”.

Các em có đọc sách báo về sức khoẻ sinh sản và chia sẻ thông tin cùng nhau. Tuy nhiên, những thông tin trên sách báo chỉ là những thông tin mang tính cung cấp một chiều, và ngay cả những thông tin đó cũng có thể tạo ra cho các em những băn khoăn mới về nhiều vấn đề trong sức khoẻ sinh sản. Và trên thực tế, có nhiều trường hợp cụ thề, nhưng hết sức tế nhị mà báo chí không thể phản ánh một cách chi tiết được. Bên cạnh đó, với những trường hợp “bất thường” mà nếu biết sớm có thể khắc phục hoàn toàn thì lại không được biết đến vì các em không có thông tin và không được hỗ trợ về dịch vụ y tế.

Các em có chia sẻ về những mong muốn của mình. Các em muốn có những dự án, chương trình chăm sóc sức khoẻ nói chung và sức khoẻ sinh sản dành riêng cho người khuyết tật trên khắp các địa bàn của tổ quốc để các em được chăm sóc sức khoẻ như các bạn bình thường. Các em muốn có thêm nhiều những trang cung cấp thông tin và tư vấn về sức khoẻ sinh sản như Tâm sự bạn trẻ, ykhoa.net... Và một điều nữa từ phía bản thân các em là vượt qua rào cản, tự tin hơn để đi khám.

Chúng ta cũng biết rằng hoạt động hỗ trợ cho người khuyết tật từ nhiều năm nay được quan tâm và có sự hưởng ứng tích cực của người dân. Tiền rất cần, xe lăn rất cần, nhà ở rất cần, một công việc cũng rất cần… Tuy nhiên, người khuyết tật không chỉ cần được hỗ trợ về tài chính, cơ sở vật chất, công ăn việc làm; mà người khuyết tật cần được nâng đỡ về tinh thần và chăm sóc sức khoẻ nói chung, sức khoẻ sinh sản nói riêng, đặc biệt đối với những người khuyết tật ở các địa bàn xa trung tâm. Vì người khuyết tật khó khăn trong việc chủ động, không có điều kiện như người bình thường và họ có thêm mặc cảm về khiếm khuyết trên cơ thể mình. Thông tin, tư vấn về SKSS là nhu cầu và quyền lợi của tất cả mọi người, và người khuyết tật cũng cần được quan tâm như những đối tượng khác. Do đặc thù cơ thể người khuyết tật khác nhau, nên ngoài việc cần có những trung tâm tư vấn riêng, cũng cần có đội ngũ cán bộ tư vấn, bác sỹ được đào tạo thêm kiến thức về lĩnh vực này để hỗ trợ họ. 

Trước khi ra về, các em có hỏi tôi rằng “chị sẽ viết bài về bọn em, về vấn đề này đăng lên báo ư? Em ngại lắm”. Nhưng sau đó, nhìn nhận lại mong muốn của mình, Th. có chia sẻ: “Chị cứ đăng báo đi, biết đâu các cô chú hoạt động bên ngành y tế đọc được, biết đâu bọn em sẽ sớm được quan tâm về lĩnh vực này hơn”. Khép lại bài viết này, tôi cũng có cùng ước mong như các em: Người khuyết tật sớm được tư vấn hỗ trợ, chăm sóc về sức khoẻ sinh sản.