Đi tìm khoảng cách thế hệ

> Sum họp gia đình: Thời gian quý hơn vàng!

Hôm nay thì người ta đã mạnh dạn nói đến nhiều thế hệ mà không sợ húy kỵ. Thế hệ X, thế hệ @, thế hệ ảo, thế hệ xưng tôi đã nhanh chóng khai sinh sau tiếng khóc chào đời của bao đứa trẻ. Một thế hệ không mang dấu ấn cá nhân ai mà được gắn liền với những xu thế lớn của thời đại. Một sự rạn vỡ cấu trúc vốn chật hẹp của đời sống hay dấu mốc của một sự phát triển mới đa dạng? Nhận dạng, định lượng các thế hệ mới như thế nào? Dự cảm về những xu hướng phát triển? Và thái độ nào là đúng đắn nhằm khỏa lấp những khoảng cách thế hệ, nhằm tạo ra sự yên vui trong mỗi gia đình, sự đồng thuận trong các quan hệ cộng đồng và cả hiệu quả hoạt động của một quốc gia?

Thế hệ @, thế hệ ảo, thế hệ xưng tôi... là cộng đồng của những người trẻ tuổi. Rất dễ nhìn thấy thế hệ công dân này. Thời trang của họ lạ, bắt mắt, luôn đổi mới. Ống quần bọn con trai đủ rộng để tiện hơn cho các bước xoạc nhảy. Vạt áo bọn con gái luôn có xu hướng ngắn tối thiểu để có thể phô khoe tối đa sức quyến rũ của làn da gợi cảm. Họ ăn nhanh, nghe nhạc mạnh, gõ bàn phím tìm bạn tán tỉnh, chơi game hay viết blog đều nhanh thoăn thoắt... Chính nhu cầu đa dạng của thế hệ trẻ với những mẫu vải, kiểu thời trang, đến các serie điện thoại di động, ipod... đang tạo nên sức sống kỳ lạ cho mọi nền kinh tế.

Trong khi một bộ phận không nhỏ của thế hệ này đang âm thầm, lặng lẽ sáng tạo ra các giá trị mới đủ sức kết nối với sức mạnh thời đại thì không ít người lớn sổ toẹt rằng đó là thế hệ hưởng thụ. Thế hệ @, thế hệ ảo, thế hệ xưng tôi đang phải đối diện với một áp lực lớn của sự hoài nghi. Không ít nhà quản lý lo sợ họ như một bộ phận tiềm ẩn sự bất ổn thay vì tạo ra các kênh dò tìm, phát hiện, bồi dưỡng và trọng dụng họ.

Điều này dẫn đến hệ quả bức bách hơn cả là việc làm thế nào để hướng toàn bộ động năng của thế hệ trẻ thành một sức mạnh, thế và lực mới cho đất nước trong tương lai gần.

Tuổi tác, những đường lằn, sự khác biệt của tâm, sinh lý đương nhiên tạo nên khoảng cách thế hệ. Nhưng khoảng cách đó trở nên lớn hơn, bị khoét sâu hơn lại bắt đầu từ nơi khác. Khoảng cách thế hệ có nguy cơ trở thành khủng hoảng cao nhất khi các thế hệ trước định đặt điều kiện, mặc cả với khả năng phát triển rồi tiến tới kiểm soát thế hệ trẻ, hoặc khi họ phản ứng chậm chạm, thậm chí là cứng nhắc, đơn điệu đến thô thiển trước những biến cố đang diễn ra từng giây từng phút.

Đơn cử, đua xe là sai trái. Không thể chấp nhận việc rồ ga điên cuồng rồi lạng lách trên phố đông để gây ta những tai nạn tang thương. Nhưng thế hệ đi trước đã làm gì để hướng toàn bộ xung động ấy vào việc đạt tốc độ cao nhất trên các đường đua có tổ chức hợp pháp? Thật ít người tự hỏi: Liệu có phải những đứa trẻ lao xe vun vút trên đường phố luôn là những số phận đang thiếu trầm trọng những lời nói từ tốn, những cái ve vuốt chậm rãi, âu yếm, những lời khuyên bảo dịu dàng, những bài học đạo đức tinh tế và đầy kiên nhẫn?

Càng ít người tự hỏi: Liệu hành vi phạm pháp của trẻ con trên đường phố có phải là một cách phản ứng lại của biết bao điều phạm pháp đang ngang nhiên rượt đuổi nhau trên đường đời? Tai nạn trên đường đua đó chắc chắn để lại hậu quả thảm khốc hơn nhiều chứ!

Ví dụ thứ hai. Từ việc phát tán một băng hình sex của một cô gái trẻ cho thấy rất nhiều phản ứng sai lầm của xã hội. Mọi thông tin chính thức cũng như tiểu ngạch đều bộc lộ rõ một đời sống tinh thần đáng lo ngại, tâm lý hiếu kỳ, nhu cầu bộc lộ cái ác, kể cả thái độ cải lương rẻ tiền, ỡm ờ dung túng cho những sai lầm. Thậm chí nhiều kẻ sẵn sàng đeo trước ngực những cái mốc đạo đức, choàng khoác nhiều điều thân thiện hoặc giả trang sức thêm chút nước mắt!

Ít ý kiến nhận thấy sai lầm của trẻ con chính là hệ quả khó tránh khỏi của một xã hội bao năm qua vẫn đầy ẩn ức tình dục. Nó bắt đầu từ những ngần ngại, e dè trong việc giáo dục giới tính của những người làm cha làm mẹ đến sự nhập nhằng quan niệm tình dục với các thang giá trị đạo đức. Khoảng cách thế hệ càng được bộc lộ rõ hơn bao giờ hết từ chính những lỗi không trung thực, thói đạo đức giả của người lớn.

Trong khi nhiều người còn loay hoay trục lợi từ các scandal thì cô gái trẻ đẹp ấy vẫn học hành, làm việc, tiếp tục xuất hiện trên báo chí và chẳng mấy quan tâm đến những gì đang xảy ra hôm qua, hôm kia.

Khoảng cách thế hệ cũng cần được nhìn nhận từ chính mỗi gia đình. Thử hỏi có bao nhiêu ông bố bà mẹ đã xây dựng cho mình một "chương trình nghị sự" để sống gần gũi, cảm thông, thấu hiểu và chia sẻ với con cái mọi vấn đề của cuộc sống? Trong một quỹ thời gian sống ngặt nghèo, các bậc cha mẹ đã có phương cách nào để vượt lên trên việc nuôi, biến những phút gặp gỡ hiếm hoi của mỗi ngày thành cơ hội dưỡng dạy con cái?

Một người cha đã điên tiết nhẩy dựng lên khi đứa con trai bốn tuổi vô tình hỏi ông ngoại: thằng nào đấy? Nhưng khi một bông hoa rừng bám vào vạt áo, đứa trẻ ấy ngọt ngào nói với mẹ nó rằng: mẹ ơi, bạn hoa yêu con. Bạn hoa không nói gì với con nhưng con biết bạn ấy thích ra biển... Nghe xong, người bố cũng lại bàng hoàng, sửng sốt.

Cả hai thái độ trên đều cho thấy người bố chưa thực sự là một người bạn, càng chưa phải là một phần đời sống con mình. Những cơn lốc công danh, tiền tài, hưởng thụ cá nhân chỉ dành cho những ông bố vài phút để... quan sát con. Và tiếp đến những xã hội thiếu những định hướng lành mạnh sẽ lấy nốt chút thời gian ấy để người đàn ông này chẳng bao giờ được sống (đúng nghĩa) với con mình.

Nếu một lúc nào đó đang gặp vấn đề rắc rối tương tự với thế hệ trẻ, bạn hãy thử lang thang trên phố, ngước nhìn những ô cửa mỗi gia đình và tự hỏi có bao nhiêu ông bố đang đánh cờ với con trai? Có bao bà mẹ đang hát ru con gái bằng ca dao, dân ca? Có người ông nội nào tặng cho cháu trai bao cao su khi nó vào tuổi dậy thì? Có bà ngoại nào đang đứng bên quầy hàng để lựa cho cháu gái mình chiếc áo nịt ngực? Sẽ chẳng bao giờ là đủ những câu trả lời để lấp dần khoảng cách mọi thế hệ nếu trái tim bạn không là chỗ dựa ấm áp cho con cháu mình.