Cha mẹ phải giải quyết cảm xúc của mình để nuôi dạy những đứa trẻ khỏe mạnh về mặt cảm xúc

Nếu bạn là cha mẹ hoặc người giám hộ, hẳn bạn đã nghe về tầm quan trọng của việc tôn trọng cảm xúc của con mình. Việc dạy dỗ con cái có thể giúp chúng vượt qua những cảm xúc tiêu cực mà chúng trải qua khi lớn lên.

Trong cuốn sách “Cha mẹ cũng có cảm xúc” (tác giả Hilary Jacobs Hendel - nhà trị liệu tâm lý và Tiến sĩ Juli Fraga -nhà tâm lý học và nhà giáo dục nuôi dạy con cái) giới thiệu một “công cụ sức khỏe cảm xúc” gọi là Tam giác Thay đổi. Công cụ này, được Hendel chuyển thể từ Tam giác Trải nghiệm trong mô hình trị liệu tâm lý AEDP, giúp cha mẹ xác định, xác nhận và xử lý sáu cảm xúc cốt lõi: tức giận, buồn bã, sợ hãi, ghê tởm, vui vẻ và phấn khích. (AEDP là viết tắt của Accelerated Experiential Dynamic Psychotherapy/Liệu pháp Tâm lý Động lực Trải nghiệm Tăng tốc), hướng dẫn các bậc cha mẹ cách đối mặt và vượt qua cảm xúc của chính mình để nuôi dạy con cái khỏe mạnh về mặt cảm xúc.

Các tác giả cho biết, giống như "các chương trình tác động nhanh", những cảm xúc cốt lõi này gây ra những thay đổi về mặt thể chất thúc đẩy chúng ta hành động trước rồi suy nghĩ sau. Hendel nói: “Chúng ta muốn tiếp cận tất cả các cảm xúc để có được sức khỏe tinh thần tốt. Đó cũng chính là cách tôi nghĩ về sức khỏe tinh thần hiện nay — có thể trải nghiệm trọn vẹn các cung bậc cảm xúc cốt lõi với mức độ phòng thủ, bảo vệ và ức chế tối thiểu”.

Có một cảm xúc nào đặc biệt quan trọng mà cha mẹ cần phải vượt qua không?

Cơn giận là thứ khiến người ta gặp rắc rối vì nó có khả năng hủy hoại, nên chúng ta chôn vùi nó. Cơn giận có thể bùng nổ và biểu hiện thành trầm cảm, tội lỗi, lo lắng và xấu hổ. Nó cũng có thể bùng nổ và bùng phát thành sự hung hăng. Ý tưởng ở đây là học cách trải nghiệm cơn giận mà không hành động theo nó — một quá trình hoàn toàn nội tâm, bao gồm việc đặt tên cho cơn giận, nhận biết cảm giác của nó trong cơ thể, nhận ra những xung lực tiềm ẩn của nó ngay lúc đó và cuối cùng là giải phóng năng lượng của nó.

Những kỹ thuật này giúp ổn định hệ thần kinh, nhờ đó chúng ta có thể suy nghĩ kỹ lưỡng về cách xử lý cơn giận tốt nhất. Hầu hết mọi người không nghĩ đây là một quá trình hai bước. Họ nghĩ rằng nếu cảm thấy tức giận, họ sẽ làm điều gì đó tồi tệ. Khi chúng ta dạy về giáo dục cảm xúc, chúng ta cần hiểu nó như hai bước riêng biệt: 1) trải nghiệm cơn giận, một quá trình hoàn toàn nội tại, và 2) lựa chọn hành động một cách có ý thức, bao gồm cả việc có nên và cách thể hiện nó theo cách mang tính xây dựng cho bản thân và gia đình hay không.

Chúng ta đã nghe nói về “cơn thịnh nộ của mẹ”. Liệu các ông bố cũng trải qua “ cơn thịnh nộ của bố ” không ?

Đúng vậy. Khi chúng ta nói chuyện về cha mẹ, các bà mẹ thường là người lên tiếng trước. Nhưng các ông bố cũng có những nỗi lo lắng và xấu hổ mà không hề nhận ra. Đó là bởi vì chưa từng có ai xác nhận với họ rằng những tổn thương thời thơ ấu cũng có thể ảnh hưởng đến vai trò làm cha của họ. Khi họ không gọi tên và đối mặt với cảm xúc, rất nhiều lần họ sẽ tự vệ. Những điều đó có thể thể hiện qua việc làm việc quá sức, chơi điện tử quá nhiều, khép kín, xa cách với bạn đời. Việc các ông bố biết rằng kinh nghiệm làm cha của họ rất quan trọng và họ cũng có cảm xúc là một sự xác nhận.

Một điểm quan trọng là tin rằng cảm xúc nằm trong tầm kiểm soát của ý thức — rằng nếu bạn đủ cứng rắn hoặc đủ kiên cường, bạn sẽ không thể có cảm xúc. Nhưng chúng ta có cảm xúc để giúp chúng ta tồn tại. Chúng là những chương trình hành động nhanh chóng để vận động.

Nhiều người chưa bao giờ nghĩ đến cảm xúc của mình, và thậm chí còn không thừa nhận rằng họ có cảm xúc. Họ sống trong sự phòng thủ - những cách sáng tạo và thông minh mà con người dùng để tránh cảm xúc. Điều đó trở thành một kiểu sống phòng thủ cố hữu. Nhưng khi chúng ta cứ mãi mắc kẹt trong sự phòng thủ, sức khỏe thể chất và tinh thần của chúng ta sẽ bị ảnh hưởng, cũng như sự hài lòng trong các mối quan hệ sẽ bị ảnh hưởng.

Công cụ sức khỏe cảm xúc "Tam giác thay đổi" giúp cha mẹ giải quyết cảm xúc của họ như thế nào?

Công cụ này có thể dẫn dắt bạn từ trạng thái đau khổ về mặt cảm xúc, trở lại trạng thái bình tĩnh, tự tin và kết nối. Phần trên cùng của tam giác là nơi hầu hết chúng ta sống. Góc trên cùng bên trái là những cơ chế phòng vệ — bất cứ điều gì chúng ta làm để bảo vệ bản thân khỏi những cảm xúc khó chịu và đau đớn. Góc trên cùng bên phải là những cảm xúc ức chế — những cảm xúc như lo lắng, xấu hổ và tội lỗi; nhiệm vụ của chúng là đè nén những cảm xúc cốt lõi, nằm ở đáy tam giác.

Là cha mẹ, việc hiểu cách điều hướng cảm xúc bằng công cụ này có thể thay đổi hoàn toàn hướng tương tác với con. Nó có thể mở lòng bạn để kết nối chặt chẽ hơn với con vì bạn hiểu rõ hơn cách cảm xúc vận hành trong cơ thể con. Hiểu rõ hơn về trạng thái cảm xúc của con cũng giúp bạn ít bị kích động bởi những phản ứng phòng vệ mà con có thể sử dụng, chẳng hạn như đảo mắt hoặc cư xử thô lỗ.

Bạn muốn tiếp tục tạo ra những cánh cửa mở cho sự kết nối và gắn bó an toàn, để con cái bạn sẽ đến nói chuyện với bạn với tư cách là cha mẹ và biết rằng bạn là nơi trú ẩn an toàn. Chúng ta phải hiểu cách không vô tình làm con xấu hổ và tạo ra sự lo lắng. Cách duy nhất chúng ta có thể hiểu được điều đó là bằng cách hiểu cảm xúc của chính mình.

Sự xấu hổ lành mạnh tồn tại là có lý do. Với liều lượng nhỏ, nó dạy chúng ta trở thành người tốt, tuân thủ luật pháp và không làm hại người khác. Điều này mang tính thích nghi vì nó giúp chúng ta kết nối tích cực với các nhóm và cộng đồng mà chúng ta cần, chẳng hạn như gia đình và bạn bè.

Vấn đề nảy sinh khi chúng ta bị chê bai về những khía cạnh của con người mình. Nếu chúng ta nghĩ lại về tuổi thơ, liệu cha mẹ đã làm điều gì khiến chúng ta cảm thấy mình không được chấp nhận? Giả sử chúng ta không học giỏi như cha mẹ, hoặc chúng ta thể hiện cảm xúc trong một gia đình mà họ chế giễu những biểu hiện cảm xúc.

Não bộ của trẻ em liên tưởng rằng nếu chúng bộc lộ khía cạnh đó của bản thân và cảm xúc của mình, chúng sẽ cảm thấy xấu hổ. Phần bản ngã đó của trẻ sẽ bị chôn vùi. Ví dụ, nếu sự xấu hổ gắn liền với nỗi buồn, thì trẻ sẽ mất khả năng cảm nhận nỗi buồn và vượt qua những mất mát trong cuộc sống một cách thành công.

Cuốn sách mới của Hendel và Fraga giúp cha mẹ xác định, xác nhận và giải quyết những cảm xúc cốt lõi. 

Nguồn: Alcove Press/Crooked Lane

Liệu việc lắng nghe niềm vui nhiều hơn có thể giúp bạn trở thành cha mẹ tốt hơn không?

Chắc chắn rồi. Nếu chúng ta không thể cảm nhận được niềm vui cho chính mình, thì thật khó để cảm nhận được điều đó cho con cái. Đôi khi, cảm xúc cốt lõi bị chặn lại bởi vì niềm vui của cha mẹ đã bị dập tắt trong suốt thời thơ ấu của họ. Tôi đã thấy nhiều bà mẹ cảm thấy xấu hổ khi cảm thấy vui vẻ — rằng họ đang làm điều gì đó sai trái khi ăn mừng thành công của con mình. Những bà mẹ này không muốn tỏ ra mình giỏi hơn người khác.

Không bao giờ là quá muộn. Luôn có hy vọng chữa lành, bất kể bạn đã trải qua điều gì, nhờ vào sức mạnh của tính dẻo dai thần kinh trong não bộ — khả năng tự tái cấu trúc của não bộ, hình thành những đường dẫn thần kinh mới. Bạn không thể thay đổi quá khứ, nhưng bạn có thể thay đổi hiện tại. Bạn có thể thay đổi cách bạn xử lý cảm xúc của mình. Khả năng xử lý cảm xúc là một trong những điều tốt nhất chúng ta có thể làm cho con cái mình. Hãy coi đó là nền tảng của sức khỏe. Khi chúng ta có thể kiểm soát cảm xúc của chính mình, chúng ta sẽ nuôi dạy những đứa trẻ cũng có thể làm điều tương tự.

Nguồn: https://edition.cnn.com/health/parents-feelings-emotional-health-book-wellness