Trầm cảm sau sinh: Bóng ma vô hình của những người mẹ Thứ Năm, 11/07/2024, 00:00

Những con số

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tính đến năm 2020, rối loạn trầm cảm nặng là căn bệnh phổ biến thứ hai (xét cả về thể chất hoặc tinh thần) trên thế giới sau bệnh tim mạch ảnh hưởng đến sức khỏe.

Tại Việt Nam, căn bệnh này cũng đang len lỏi dần vào cuộc sống của những người trẻ.

Theo báo cáo của Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, tỷ lệ mắc 10 rối loạn tâm thần thường gặp năm 2014 là 14,2%, trong đó rối loạn trầm cảm chiếm 2,45%.

Kết quả khảo sát sức khỏe tâm thần vị thành niên quốc gia năm 2022 (trẻ từ 10-17 tuổi) cung cấp những con số đáng chú ý. Cụ thể, 21,7% trẻ vị thành niên cho biết có vấn đề về sức khỏe tâm thần; 3,3% trong đó đáp ứng các tiêu chí về rối loạn tâm thần. Vấn đề rối loạn lo âu phổ biến nhất với 18,6% và trầm cảm chiếm 4,3%.

Nghiên cứu trên các nhóm đặc biệt khác, trên toàn thế giới có 10-20% phụ nữ mắc trầm cảm sau sinh (theo WHO). Còn ở Việt Nam, một nghiên cứu năm 2017 cũng cho thấy tỷ lệ trầm cảm khi mang thai là 5% và trầm cảm sau sinh là 8,2%. Kết quả nghiên cứu năm 2022 tại một số bệnh viện phụ sản cho thấy tỷ lệ trầm cảm sau sinh ở các sản phụ dao động từ 11,6% đến 33%.

Theo Tiến sĩ Cao Hưng Thái, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế, lĩnh vực tâm thần rất chuyên biệt và đặc thù. Đây cũng là một trong những lĩnh vực sức khỏe cộng đồng bị bỏ quên nhiều nhất. Trong khi sự hiểu biết về các rối loạn tâm thần, trong đó có căn bệnh trầm cảm sau sinh chưa được chú ý và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần còn rất hạn chế.

Trầm cảm sau khi sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh là khi các triệu chứng trầm cảm kéo dài > 2 tuần sau khi sinh và đáp ứng các tiêu chuẩn về trầm cảm nặng.

Trầm cảm sau sinh (TCSS) là một rối loạn tâm thần phổ biến ảnh hưởng đến phụ nữ sau khi sinh con. Theo thống kê, có tới 10% các bà mẹ bị mắc chứng bệnh này trong vòng một năm sau khi sinh con, thường là trong vài tuần hoặc vài tháng đầu.

Trầm cảm sau sinh có thể bắt đầu chậm hoặc đột ngột, có thể từ rất nhẹ và thoáng qua đến ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng đời sống của phụ nữ sau sinh và người thân của họ. Đối với những trường hợp nhẹ, biểu biện bệnh sẽ qua nhanh, nhưng ở một số người khác sẽ cần sự trợ giúp chuyên nghiệp.

Trầm cảm sau sinh thường gặp nhất sau lần mang thai đầu tiên. Một số phụ nữ bị trầm cảm trong thời kỳ mang thai (được gọi là trầm cảm trước khi sinh). Trầm cảm trước khi sinh và sau khi sinh được gọi chung là trầm cảm quanh sinh.

Tình trạng buồn bã (“baby blues”) sau khi sinh

Sau khi sinh con, có tới 80 phần trăm phụ nữ có thể bị baby blues từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 10 (tối đa 2 tuần) sau khi sinh. Có thể bao gồm các triệu chứng trầm cảm ở mức độ tương đối nhẹ, thoáng qua (hội chứng trầm cảm sau khi sinh), nhưng không đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn về trầm cảm sau sinh. Cảm giác này sẽ qua đi sau một hoặc hai ngày và khác với bệnh trầm cảm sau sinh (kéo dài > 2 tuần và gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, cản trở các hoạt động sinh hoạt hàng ngày).

Biểu đồ: Tỷ lệ mắc trầm cảm sau sinh được khảo sát trên các nhóm chủng tộc

Triệu chứng của trầm cảm sau sinh

Giống như chứng rối loạn trầm cảm nặng, TCSS cũng có những triệu chứng tương tự với các mức độ nghiêm trọng khác nhau bao gồm:

• Tâm trạng buồn bã, ủ dột cả ngày liên tục trong khoảng thời gian hơn 2 tuần.
• Không có tâm trạng để làm hầu hết (thậm chí là tất cả) các hoạt động trong ngày.
• Tăng hoặc giảm cân đột ngột.
• Bị kích thích hoặc mất đi cảm giác thèm ăn.
• Khả năng nhận thức giảm (ví dụ: khả năng tập trung, lý luận logic hoặc suy nghĩ nói chung).
• Không muốn vận động.
• Cảm giác kiệt sức hoặc mất năng lượng hầu như mỗi ngày.
• Cảm thấy bản thân mình vô dụng hoặc cảm giác tội lỗi phi lý hầu hết thời gian trong ngày.
• Xuất hiện những suy nghĩ quẩn về tự sát.
• Trong những trường hợp cực đoan hiếm gặp, phụ nữ mắc trầm cảm sau sinh ở mức độ nặng và không được điều trị có thể mất tự chủ, xuất hiện hành động tự hủy hoại bản thân, thậm chí chọn cách kết thúc sinh mệnh cả mẹ và con.

Đọc thêm: 

1.Trầm cảm sau sinh: những yếu tố nguy cơ và ảnh hưởng tới sức khỏe mẹ và bé 

2. Trầm cảm sau sinh: Làm thế nào để dự phòng và can thiệp? 

Wynn Su - Vi Lan tổng hợp và lược dịch.

Nguồn tham khảo:

• https://ourworldindata.org/grapher/number-suffering-from-depression-by-region?time=earliest..2021
• https://www.vinmec.com/vi/news/health-news/current-state-of-depression-in-vietnam/?link_type=rel_posts
• https://en.vietnamplus.vn/14-million-people-suffer-from-mental-disorders-in-vietnam-post265886.vnp
• https://www.postpartumdepression.org/resources/statistics/
• https://vietnamnet.vn/hon-20-tre-vi-thanh-nien-viet-nam-gap-van-de-suc-khoe-tam-than-2175839.html
• https://memart.vn/tin-tuc/suc-khoe-4/tim-hieu-ty-le-tram-cam-sau-sinh-o-viet-nam-nhung-yeu-to-anh-huong-va-cach-xu-ly-vi-cb.html

(Nguồn: Psycho2Go Vietnam)