Tăng bao nhiêu cân trong thai kỳ là hợp lý? Chủ Nhật, 23/06/2024, 00:00

1. Trọng lượng cơ thể bình thường ở một phụ nữ không có thai

Tỷ số khối cơ thể (body mass index - BMI) là đại lượng thường được dùng để phân loại các tình trạng thiếu cân, bình thường, thừa cân và béo phì ở người trưởng thành

Công thức tính chỉ số BMI của một người bình thường bằng cân nặng (tính bằng kg) chia cho bình phương chiều cao (tính bằng mét):

BMI = cân nặng (kg) / chiều cao² (m)

Dưới đây là bảng phân loại mức độ béo - gầy dựa theo BMI của WHO (Tổ chức Y tế thế giới) và Việt Nam cho người trên 18 tuổi:

2. Trọng lượng cơ thể của phụ nữ mang thai thay đổi như thế nào?

Khi mang thai đủ tháng đến ngày sinh, trọng lượng cơ thể của phụ nữ có thể tăng đến 25% so với khi không mang thai, trung bình tăng 10 kg (khoảng từ 9 - 12 kg).

Tăng cân chủ yếu xảy ra vào nửa sau của thời kỳ thai nghén, khoảng 0,5 kg mỗi tuần. Hiện tượng tăng cân là do sự tăng trưởng của khối thai, các tạng của mẹ tăng dự trữ mỡ, protein và sự gia tăng thể tích máu, dịch kẽ của mẹ.

• Vú: 1 - 1,5 kg
• Tử cung: 0,9 - 1,2kg (khi chưa có thai là 50-60g)
• Thai nhi: 2,5 - 3,0 kg
• Bánh rau: 0,5kg (1/6 trọng lượng thai nhi)
• Nước ối: 500 - 1000ml
• Dự trữ mỡ dưới da, dự trữ protein: 4 -4,5 kg
• Nước điện giải: 1- 1,5 kg

3. Sự tăng cân ở phụ nữ trong thai kỳ thế nào là hợp lý?

Tùy theo tình trạng dinh dưỡng (chỉ số khối cơ thể: BMI) trước khi có thai của người mẹ mà khuyến nghị mức tăng cân như sau:

3.1. Với tình trạng dinh dưỡng bình thường (BMI: 18,5 – 24,9): mức tăng cân của người mẹ nên đạt là 9 - 12 kg (trung bình khoảng 10kg). Nếu xét theo từng giai đoạn của thai kỳ thì mức tăng cân nặng cụ thể như sau:

• 3 tháng đầu (tam cá nguyệt thứ nhất): tăng trung bình 1,5 kg (0,5 - 2kg)
• 3 tháng giữa (tam cá nguyệt thứ hai): tăng 6 kg (tăng nhiều nhất)
• 3 tháng cuối (tam cá nguyệt thứ ba): tăng khoảng 4 - 5 kg (tăng ít hơn 3 tháng giữa thai kỳ).

3.2. Với tình trạng dinh dưỡng gầy (BMI: <18,5): mức tăng cân nên đạt 25% so với cân nặng trước khi mang thai.

Ví dụ: Phụ nữ nặng 40,5kg, cao 1,5m; BMI = 18 (tình trạng dinh dưỡng gầy), thì khi mang thai mức tăng cân là khoảng 10kg (#25%)

3.3. Với tình trạng dinh dưỡng thừa cân, béo phì (BMI: > hoặc bằng 25): mức tăng cân nên đạt 15% cân nặng trước khi mang thai.

Ví dụ: Phụ nữ nặng 70kg, cao 1,5m; BMI = 31 (tình trạng dinh dưỡng thừa cân, béo phì), thì khi mang thai mức tăng cân là khoảng 10kg (#15%)

4. Làm thế nào để tăng cân một cách lành mạnh khi mang thai?

- Từ tháng thứ 4 của thai kỳ mẹ bầu nên tăng trong khoảng 1,5 - 2kg mỗi tháng. Nên kiểm tra cân nặng đều đặn và liên hệ bác sĩ để được tư vấn nếu mẹ tăng ít hơn 1kg hay quá 3 kg mỗi tháng.

- Mẹ bầu nên lưu ý rằng “ăn cho 2 người” không đồng nghĩa là “ăn gấp đôi”, điều quan trọng là người mẹ phải có chế độ ăn hợp lý để đảm bảo đủ năng lượng khoảng 2.500 calo/ngày (lưu ý không được ăn quá ngọt hay quá béo). Thật ra cơ thể người mẹ không cần thêm nhiều năng lượng trong 3 tháng đầu. Trong 3 tháng tiếp theo, các chuyên gia khuyến cáo rằng người mẹ nên nạp thêm vào khoảng 340 calo một ngày và thêm khoảng 450 calo vào 3 tháng cuối.

- Sau đây là 5 bí quyết giúp người mẹ tăng cân trong trường hợp bác sĩ khám khuyên nên tăng cân khi mang thai:

• Ăn 5 tới 6 bữa một ngày

• Luôn mang theo những món ăn vặt tốt cho sức khỏe, chẳng hạn như bánh mì, nước, táo, chuối,... (ví dụ: 5ml kem bơ đâu phộng sẽ cung cấp được cho bạn 100 calo và 7g đạm)

• Bổ sung thêm sữa không béo vào các món khoai tây nghiền, trứng dầm và ngũ cốc dùng nóng

• Bổ sung thêm bơ thực vật, bơ kem và phô mai vào các món mà bạn hay ăn.

- Trong trường hợp bạn cần giảm cân khi mang thai: phụ nữ mang thai không nên tự tiện giảm cân hay ăn kiêng. Hãy giảm cân dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt của bác sĩ.

5. Một số lưu ý:

- Thời gian mang thai KHÔNG phải là khoảng thời gian thích hợp cho việc giảm cân giữ dáng, và việc tăng cân quá ít hay quá nhiều đều có ảnh hưởng không tốt lên sức khỏe của mẹ và bé.

- Hậu quả của việc tăng cân nhiều:

• Tăng cân nhiều hơn mức khuyến cáo trong thai kỳ sẽ khiến mẹ bầu có nguy cơ cao gặp các vấn đề như tăng huyết áp thai kỳ (tình trạng huyết áp tăng cao trong thai kỳ), tiền sản giật, tăng tỷ lệ sinh non, sinh mổ (do thai nhi to gây khó khăn cho cuộc chuyển dạ và khó sinh)
• Lần mang thai tiếp theo có nguy cơ bị thừa cân, làm gia tăng nguy cơ bị tiểu đường và phải sinh mổ.
• Đa số mẹ bầu thừa cân hoặc béo phì trước khi mang thai lại tăng nhiều hơn mức cần thiết. Hãy trao đổi với bác sĩ (tốt nhất nên làm trước khi mang thai) về những phương pháp để giảm thiểu các nguy cơ, đặc biệt nếu như đang mắc phải những vấn đề có liên quan đến béo phì, ví dụ như tăng huyết áp hay đái tháo đường.

- Chuyện gì sẽ xảy ra khi mẹ bầu tăng không đủ cân?

• Tăng quá ít cân khi mang thai, đặc biệt là nếu trước khi mang thai người mẹ không đạt được cân nặng tiêu chuẩn, dễ dẫn đến tình trạng thai chậm tăng trưởng trong tử cung, thai suy sinh dưỡng, tăng tỉ lệ sinh non,…
• Có thể làm gia tăng nguy cơ trẻ sinh ra sẽ bị nhẹ cân (ít hơn 2,5kg). Tình trạng này có thể gây ra rất nhiều vấn đề cho bé, chẳng hạn như khó bú, hạ đường huyết, phải ở lại bệnh viện lâu hơn để được theo dõi thêm.
• Tuy nhiên, đối với những phụ nữ trước khi mang thai bị thừa hơn 20kg, khi mang thai không tăng hoặc tăng cân ít có thể giảm nguy cơ mắc các biến chứng thai kỳ, ví dụ như tăng huyết áp, tiền sản giật và con to.

- Cách vượt qua sự lo lắng về việc tăng cân khi mang thai:

• Nếu người mẹ đã từng gặp khó khăn khi kiểm soát cân nặng trong quá khứ thì sẽ bị ám ảnh bởi việc tăng cân. Dù sao đi nữa, hãy luôn nhớ rằng việc tăng cân là cần thiết cho thai kỳ khỏe mạnh và những cân nặng dư thừa đó rồi sẽ dần biến mất sau khi sinh con.
• Nếu việc tăng cân làm cho mẹ bầu cảm thấy phiền não, đừng lo lắng mà hãy tâm sự, chia sẻ với bạn bè và người thân để giảm bớt áp lực tâm lý.

Hãy luôn duy trì cân nặng khỏe mạnh trước và trong khi mang thai bằng chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, điều này sẽ giúp thai nhi phát triển ổn định. Một người phụ nữ mang thai trung bình cần thêm 300 calo tốt cho sức khỏe mỗi ngày để có thể đạt được cân nặng lý tưởng khi mang thai.

TSBT tổng hợp

Nguồn tham khảo: Bài giảng sản phụ khoa (Đại học Y Hà Nội); tudu.com.vn; hellobacsi.com; bvnguyentriphuong.com.vn