Hướng dẫn vắt sữa, trữ sữa và bảo quản sữa mẹ Thứ Ba, 05/11/2024, 17:34

Trước khi vắt hoặc xử lý sữa mẹ

- Rửa tay sạch trước khi vắt hoặc xử lý sữa mẹ. Rửa tay sạch bằng xà phòng và nước. Nếu không có xà phòng và nước, hãy sử dụng chất khử trùng tay có cồn chứa ít nhất 60% cồn.

- Rửa sạch và tráng nước sôi dụng cụ đựng sữa vắt ra.

- Các bà mẹ có thể vắt sữa bằng tay hoặc bằng máy hút sữa thủ công hoặc điện.

• Nếu sử dụng máy hút sữa, hãy kiểm tra toàn bộ máy và ống dẫn đảm bảo dụng cụ sạch sẽ. Vứt bỏ và thay thế ống bị mốc ngay lập tức.
• Nếu sử dụng máy hút chung, hãy lau sạch mặt đồng hồ, công tắc nguồn và mặt bàn bằng khăn lau khử trùng.

Hướng dẫn vắt sữa

Người mẹ có thể vắt sữa mẹ bằng tay hoặc bằng máy hút sữa.

- Cách vắt sữa bằng tay: Khi không có máy hút sữa.

• Thư giãn. Xoa bóp bầu vú và kích thích núm vú trước khi vắt để kích thích sữa chảy ra. Đặt ngón tay cái lên phía trên núm vú và quầng vú, ngón trỏ và các ngón còn lại ở phía dưới núm vú và quầng vú, đối diện với ngón tay cái. Ấn ngón tay cái và ngón trỏ nhẹ nhàng về phía thành ngực; ấn vào phía sau núm vú và quầng vú giữa ngón cái và ngón trỏ. Ấn vào rồi thả ra. Ấn như vậy xoay xung quanh quầng vú để sữa chảy từ các phần của bầu vú vào dụng cụ đựng sạch.
• Tránh chà xát lên bề mặt da có thể làm trày xước da, tránh bóp vào núm vú vì có thể chặn dòng chảy của sữa.
• Vắt sữa từ một bên bầu vú trong vòng 3 đến 5 phút cho đến khi dòng sữa dừng lại, đổi sang vắt bên kia rồi lại lặp lại.
• Một lần vắt sữa từ 20 đến 30 phút.

- Cách vắt sữa bằng máy:

• Có 2 loại máy là máy hút sữa thủ công (bằng tay) và máy hút sữa chạy bằng điện.
• Đọc hướng dẫn sử dụng trước khi vắt sữa.
• Thực hành rửa tay, kích thích tiết sữa, vắt sữa tương tự như vắt sữa bằng tay.

- Số lần vắt sữa trong ngày: Vắt sữa 3 - 4 giờ/lần để duy trì tiết sữa, mỗi lần vắt sữa từ 20 đến 30 phút, chưa tính thời gian chuẩn bị, trữ sữa và vệ sinh dụng cụ.

Bảo quản sữa mẹ sau khi vắt

• Sau khi vắt, trữ sữa vào dụng cụ đựng sạch và có nắp đậy hoặc các túi trữ sữa chuyên dụng. Sử dụng túi đựng sữa mẹ hoặc hộp đựng sạch dùng trong thực phẩm để đựng sữa mẹ đã vắt ra. Đảm bảo hộp đựng được làm bằng thủy tinh hoặc nhựa và có nắp đậy kín.
• Không bao giờ bảo quản sữa mẹ trong túi đựng, bình dùng một lần hoặc túi nhựa không dùng để bảo quản sữa mẹ vì không an toàn, khó làm sạch và dễ bị nhiễm khuẩn.
• Dán nhãn trên hộp đựng sữa vắt ra hoặc ghi trực tiếp lên túi trữ sữa chuyên dụng, gồm nội dung: Sữa mẹ, ngày vắt, giờ vắt (nếu vắt ở nơi làm việc ghi thêm tên người mẹ)
•  Sữa mới vắt hoặc hút ra có thể được bảo quản:

Mẹo lưu trữ sữa mẹ sau khi vắt:

- Ghi rõ ngày vắt sữa mẹ.

- Không bảo quản sữa mẹ ở cửa tủ lạnh/tủ đông. Bảo quản sữa mẹ ở sâu hơn bên trong sẽ giúp bảo vệ sữa mẹ khỏi sự thay đổi nhiệt độ khi đóng mở cửa tủ lạnh.

- Nếu bạn không nghĩ mình sẽ sử dụng sữa mẹ mới vắt trong vòng 4 ngày, hãy để đông lạnh ngay để bảo đảm chất lượng sữa mẹ.

- Khi đông lạnh sữa mẹ:

• Lưu trữ một lượng vừa đủ để tránh lãng phí sữa: 60ml đến 120ml hoặc lượng sữa đủ cho một lần bú.
• Chừa 1 khoảng trống (khoảng 2,5cm) ở phía trên hộp đựng vì sữa mẹ sẽ nở ra khi đông lại.

- Nếu bạn giao sữa mẹ cho người chăm sóc trẻ em, hãy dán nhãn rõ ràng tên của trẻ lên hộp đựng. Trao đổi với người chăm sóc trẻ em về bất kỳ yêu cầu nào khác về việc dán nhãn và bảo quản sữa mẹ.

- Sữa mẹ có thể được bảo quản trong hộp lạnh cách nhiệt có túi đá đông lạnh trong tối đa 24 giờ khi đi du lịch. Khi đến nơi, hãy sử dụng sữa ngay, bảo quản trong tủ lạnh hoặc đông lạnh.

Rã đông sữa mẹ an toàn

• Luôn rã đông sữa mẹ cũ nhất trước. Hãy nhớ nguyên tắc: VÀO TRƯỚC, RA TRƯỚC (Nhập trước - Xuất trước). Theo thời gian, chất lượng sữa mẹ có thể giảm.
• Bạn có thể rã đông sữa mẹ bằng cách cho hộp đựng vào tủ lạnh qua đêm, trong nước ấm hoặc nước hơi ấm, hoặc dưới vòi nước ấm đang chảy.
• Không bao giờ rã đông hoặc hâm nóng sữa mẹ trong lò vi sóng. Lò vi sóng có thể phá hủy chất dinh dưỡng trong sữa mẹ và tạo ra các điểm nóng, có thể làm bỏng miệng trẻ.
• Nếu bạn rã đông sữa mẹ trong tủ lạnh, hãy sử dụng trong vòng 24 giờ. Bắt đầu đếm 24 giờ khi sữa mẹ đã rã đông hoàn toàn, không phải từ lúc bạn lấy sữa ra khỏi tủ đông.
• Sau khi sữa mẹ đạt đến nhiệt độ phòng hoặc ấm lên, hãy sử dụng trong vòng 2 giờ.
• Không bao giờ làm đông lại sữa mẹ sau khi đã rã đông.

Cho con bú sữa mẹ đã vắt ra và lưu trữ

- Trước khi cho trẻ ăn cần rã đông sữa mẹ và làm ấm sữa.

- Làm ấm sữa bằng một số mẹo sau đây:

• Giữ kín hộp đựng sữa mẹ đã rã đông.
• Đặt hộp đựng đã đậy kín vào bát nước ấm hoặc giữ dưới vòi nước ấm (nhưng không nóng) trong vài phút.
• Kiểm tra nhiệt độ của sữa bằng cách nhỏ vài giọt lên cổ tay trước khi cho bé uống.
• Không đung/hâm nóng sữa mẹ trực tiếp trên bếp hoặc trong lò vi sóng.

- Khuấy đều sữa mẹ để trộn đều chất béo có thể bị tách ra.

- Nếu bé không bú hết bình, hãy sử dụng phần sữa còn lại trong vòng 2 giờ. Sau 2 giờ, nên đổ bỏ phần sữa mẹ mà trẻ bú thừa.

Vệ sinh an toàn các dụng cụ cho trẻ ăn và dụng cụ hút sữa

• Làm sạch, khử trùng và cất giữ tất cả các thiết bị cho ăn và hút sữa.
• Vệ sinh, khử trùng và cất giữ cẩn thận thiết bị hút, bình sữa và các vật dụng cho trẻ ăn khác để bảo vệ sữa mẹ khỏi bị nhiễm bẩn.

Các câu hỏi thường gặp về việc lưu trữ sữa mẹ

Thực hiện theo các kỹ thuật bảo quản và chế biến được khuyến nghị có thể duy trì sự an toàn và chất lượng của sữa mẹ vắt ra cho sức khỏe của bé. Tìm hiểu câu trả lời cho các câu hỏi thường gặp tại đây.

• Tại sao tôi thấy các khuyến nghị khác nhau về cách bảo quản sữa mẹ? Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến thời gian và nơi lưu trữ sữa mẹ. Những yếu tố này bao gồm nhiệt độ lưu trữ, sự tăng giảm của nhiệt độ, và độ sạch sẽ khi vắt và xử lý sữa mẹ. Do đó, rất khó để đưa ra khuyến nghị chính xác về thời gian lưu trữ sữa mẹ ở nhiều địa điểm khác nhau.
• Nhiệt độ trong phòng có quan trọng không? Có, nếu bạn định để sữa mẹ ở phòng bếp cho đến khi sử dụng. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn sống ở nơi có khí hậu ấm hơn hoặc nhiệt độ trong nhà ấm hơn. Hãy đặt sữa mẹ vào tủ lạnh nếu không sử dụng trong vòng vài giờ. Sữa mẹ sẽ không bị hỏng nhanh ở nhiệt độ mát hơn.
• Tôi phải bảo quản và sử dụng sữa mẹ còn thừa như thế nào? Sữa mẹ còn thừa vẫn có thể sử dụng trong vòng 2 giờ sau khi bé bú xong. Sau 2 giờ, nên bỏ đi phần sữa mẹ còn thừa. Để tránh lãng phí sữa chưa bú, hãy cân nhắc việc bảo quản, rã đông và hâm nóng sữa thành từng lượng vừa đủ.
• Tôi có thể để nhiệt độ tủ lạnh và tủ đông ở mức bao nhiêu? Tủ lạnh của bạn phải ở nhiệt độ 4,4⁰C (40°F) hoặc thấp hơn, và tủ đông phải ở nhiệt độ âm 17,78⁰C (0°F) hoặc thấp hơn. Nếu bộ điều chỉnh nhiệt độ tủ lạnh/tủ đông không hiển thị nhiệt độ, hãy sử dụng nhiệt kế đo riêng. Ngay cả khi tủ lạnh/tủ đông của có hiển thị nhiệt độ, nhiệt kế của thiết bị vẫn có thể quan trọng nếu mất điện hoặc gặp sự cố về cơ học.
• Tôi có thể chuyển sữa mẹ đông lạnh sang tủ đông khác không? Miễn là nhiệt độ của tủ đông là âm 17,78⁰C (0°F) hoặc thấp hơn, thì loại tủ đông không quan trọng. Nhiệt độ của tủ đông nhà bếp thường là 0°F. Tủ đông sâu và tủ đông ngang có thể lạnh hơn 0°F. Sữa mẹ có thể được bảo quản ở 0°F hoặc lạnh hơn trong tối đa 12 tháng, mặc dù sử dụng trong vòng 6 tháng là tốt nhất. Hãy đếm thời gian bảo quản của sữa từ lần đầu tiên được đông lạnh, bất kể thời điểm di chuyển. Việc di chuyển sữa mẹ đông lạnh giữa các vị trí tủ đông phải được thực hiện nhanh chóng để đảm bảo sữa được đông lạnh. Đóng gói sữa mẹ đông lạnh trong túi đá khi di chuyển từ nơi này sang nơi khác.
• Tôi có thể cho sữa mẹ vào tủ lạnh rồi đông lạnh sau không? Sau 4 ngày để trong tủ lạnh, sữa mẹ nên được sử dụng ngay hoặc vứt bỏ. Các đặc tính của sữa mẹ làm chậm sự phát triển của vi khuẩn có hại. Các đặc tính này bắt đầu giảm sau một vài ngày để trong tủ lạnh. Nếu bạn nghĩ rằng mình sẽ không sử dụng sữa mẹ trong vòng vài ngày, hãy đông lạnh sữa càng nhanh càng tốt.
• Tôi có thể trộn sữa mẹ mới với sữa mẹ cũ không? Không nên trộn sữa mẹ mới vắt với sữa đã làm mát hoặc đông lạnh vì có thể làm ấm lại sữa cũ đã lưu trữ. Tốt nhất là làm mát sữa mới vắt trước khi kết hợp với sữa cũ đã làm mát hoặc đông lạnh trước đó. Cũng nên cân nhắc các hướng dẫn về thời gian bảo quản sữa mẹ. Ví dụ, nếu kết hợp sữa đã làm mát được hút vào những ngày khác nhau, hãy căn cứ thời gian bảo quản vào thời điểm sữa cũ được lưu trữ lần đầu tiên.
• Mất điện! Tôi có nên vứt bỏ sữa mẹ đông lạnh của mình không? Tùy thuộc vào thời gian mất điện và mức độ rã đông hoặc độ ấm của sữa mẹ. Tủ đông, nếu đầy và không mở trong thời gian mất điện, sẽ giữ thực phẩm an toàn trong khoảng 48 giờ. Nếu tủ đông đầy một nửa, sẽ giữ thực phẩm an toàn trong khoảng 24 giờ.
  •   Tủ lạnh sẽ giữ thực phẩm lạnh trong khoảng 4 giờ nếu không mở.
  •   Khi mất điện, hãy đóng cửa tủ đông và tủ lạnh càng nhiều càng tốt.
  •   Sau khi có điện trở lại, hãy kiểm tra tình trạng sữa mẹ đã lưu trữ. Sữa mẹ đông lạnh đã bắt đầu rã đông nhưng vẫn còn tinh thể đá có thể được đông lại. Nếu sữa mẹ đã rã đông hoàn toàn nhưng vẫn còn lạnh, hãy cho vào tủ lạnh và sử dụng trong ngày hôm sau hoặc vứt bỏ.
• Tôi có thể bảo quản sữa mẹ ở đâu khi đi làm? Sữa mẹ vắt ra là thực phẩm và có thể được bảo quản cùng với các loại thực phẩm khác trong bất kỳ tủ lạnh nào phù hợp để bảo quản thực phẩm. Người sử dụng lao động, đồng nghiệp, nhân viên vệ sinh, các thành viên gia đình khác và người chăm sóc trẻ em không nên coi hoặc coi sữa mẹ là mối nguy sinh học. Việc bảo quản sữa mẹ trong tủ lạnh chung và rửa các bộ phận máy hút trong phòng nghỉ cộng đồng không có khả năng gây ra rủi ro về vệ sinh hoặc an toàn cho sức khỏe. Tuy nhiên, điều quan trọng là thiết bị máy hút sữa phải được vệ sinh, sấy khô và bảo quản trong môi trường sạch sẽ để bảo vệ thiết bị và sữa mẹ vắt ra khỏi bị nhiễm bẩn.
• Tôi phải bảo quản sữa mẹ đã vắt ra như thế nào khi đi du lịch? Sữa mẹ vắt ra có thể được bảo quản và vận chuyển trong túi giữ nhiệt có túi đá đông lạnh trong tối đa 24 giờ. Hoặc sữa có thể được đông lạnh trong đá khô theo các biện pháp phòng ngừa an toàn sau.
  •  Sau khi sữa mẹ nguội, hãy giữ mát cho đến khi sử dụng. Sữa mẹ được vận chuyển trong túi giữ nhiệt có túi đá đông lạnh có thể được làm lạnh hoặc đông lạnh. Sữa mẹ đông lạnh bằng đá khô có thể được chuyển vào tủ đông hoặc tủ lạnh nếu bạn dự định sử dụng trong vài ngày tới.
  • Tùy thuộc vào điểm đến, nếu không có nơi lưu trữ sữa mẹ đáng tin cậy, hãy cân nhắc sử dụng dịch vụ vận chuyển có kiểm soát nhiệt độ để vận chuyển sữa mẹ. Nếu không thể, hãy bỏ sữa mẹ đã vắt ra. Tiếp tục vắt sữa mẹ thường xuyên sẽ giúp người mẹ duy trì nguồn sữa mẹ cho đến khi người mẹ và trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ bú mẹ có thể đoàn tụ. 
• Đi du lịch bằng máy bay? Bạn có thể mang theo hơn 100ml sữa mẹ trong túi xách tay, cũng như túi chườm đá và gel. Hãy cân nhắc việc giữ một bản sao quy định của hàng không trong hành lý xách tay của bạn.

TSBT tổng hợp

Nguồn:

• https://www.cdc.gov/breastfeeding/
• Tài liệu “Hướng dẫn triển khai phòng vắt, trữ sữa mẹ tại nơi làm việc” - Bộ Y tế