Dự phòng lây truyền HIV qua đường tình dục Thứ Năm, 09/01/2025, 00:00

1. HIV là gì?

HIV (Human Immuno-deficiency Virus) có nghĩa là “Vi-rút gây bệnh suy giảm miễn dịch ở người”. AIDS là giai đoạn cuối của nhiễm HIV khi có tình trạng suy giảm miễn dịch nặng. AIDS viết tắt từ cụm từ tiếng Anh “Acquired Immuno Deficicency Syndrome” có nghĩa là “Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải”

2. HIV lây truyền qua đường tình dục như thế nào?

Lây truyền theo đường tình dục là phương thức lây truyền phổ biến trên toàn thế giới (chiếm 80%). HIV có nhiều trong dịch tiết sinh dục như dịch tiết âm đạo, tinh dịch,… Dịch tiết trước khi xuất tinh cũng chứa HIV. Các vết xước, loét, sang chấn đường sinh dục, hậu môn,… sẽ là cửa ngõ để HIV dễ dàng xâm nhập.

Các loại hình lây truyền qua đường tình dục:

• Lây truyền HIV qua quan hệ tình dục đường âm đạo.
• Lây truyền HIV qua quan hệ tình dục đường hậu môn.
• Lây truyền HIV qua quan hệ tình dục đường miệng-sinh dục (ít nguy cơ hơn so với 2 đường trên).

3. Nguy cơ lây nhiễm HIV qua QUAN HỆ TÌNH DỤC KHÔNG AN TOÀN và các yếu tố nguy cơ?

Nguy cơ một người có thể nhiễm HIV trong quan hệ tình dục rất khác nhau và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quan hệ tình dục không an toàn, các hành vi tình dục và tỷ lệ người nhiễm HIV tại cộng đồng. Xác suất lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục không an toàn với người bị nhiễm HIV là khoảng từ 0,1% đến 1%.

Xác suất lây nhiễm HIV sau khi tiếp xúc với nguồn lây rất khác nhau và phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm: kiểu quan hệ tình dục, điều kiện, tình trạng sức khỏe,…

• Nguy cơ lây nhiễm HIV của quan hệ tình dục đường hậu môn lớn hơn quan hệ tình dục đường âm đạo và tình dục đường miệng.
• Nguy cơ lây nhiễm HIV ở phụ nữ (tình dục thụ động) cao hơn nam giới (tình dục chủ động).
• Người nhận tinh dịch trong quá trình giao hợp có nguy cơ nhiễm HIV cao hơn.
• Thời gian, nơi tiếp xúc và tần xuất tiếp xúc. Càng quan hệ tình dục không an toàn với nhiều người thì nguy cơ nhiễm HIV càng cao.
• Nguy cơ lây truyền tăng khi quan hệ tình dục trong chu kỳ kinh nguyệt, thụt rửa sau khi quan hệ tình dục (phụ nữ dùng dung dịch để rửa âm đạo).
• Nếu có bệnh lây truyền qua đường tình dục gây loét (lậu, giang mai, herpes sinh dục, hạ cam...) sẽ có nguy cơ lây nhiễm HIV cao gấp 20 lần.
• Thời điểm nhiễm HIV và nồng độ virus trong máu: Tải lượng virus HIV của nguồn lây nhiễm càng cao thì nguy cơ lây nhiễm càng lớn, ví dụ như ở trong giai đoạn nhiễm HIV cấp tính (giai đoạn cửa sổ) và giai đoạn chuyển sang AIDS. Lây truyền HIV thường xảy ra với nồng độ virus cao, đặc biệt với nồng độ >20.000 bản sao/ml. Giai đoạn nhiễm HIV sớm (6 -12 tuần đầu tiên sau khi nhiễm HIV) và giai đoạn AIDS là thời điểm có nguy cơ lây nhiễm cao.
• Sức đề kháng của cơ thể và nhiều yếu tố khác.

Nguy cơ lây nhiễm HIV giảm 20 lần nếu sử dụng bao cao su đúng cách và người đàn ông đã cắt bao quy đầu.

5. Các biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV qua đường tình dục:

Do chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vac-xin phòng lây nhiễm HIV, các biện pháp giáo dục sức khỏe thay đổi hành vi vẫn là biện pháp chủ yếu nhằm hạn chế lây truyền HIV.

- Thực hành tình dục an toàn:

• Tình dục an toàn là cách vẫn đạt được khoái cảm tình dục nhưng không để máu, tinh dịch, dịch tiết âm đạo từ người này xâm nhập vào người khác, nhằm giảm sự lây truyền của các bệnh lây qua đường tình dục trong đó có HIV.
• Tránh sinh hoạt tình dục trong kỳ kinh nguyệt, tránh thụt rửa âm đạo sau khi sinh hoạt tình dục, tránh quan hệ “tình dục khô” bằng sử dụng các loại chất nhờn.
• Tình dục an toàn không chỉ giảm nguy cơ lây truyền HIV cho vợ, bạn tình và cộng đồng mà còn giúp cho phụ nữ tránh có thai ngoài ý muốn, giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
• Ngoài ra còn giảm nguy cơ mắc thêm các chủng HIV mới, đặc biệt các chủng HIV kháng thuốc.

- Thực hiện Chiến lược “ABC” bao gồm:

• A (Abstinence): Kiêng nhịn giao hợp.
• B (Be faithful): Chung thủy.
• C (Condom): Sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục sẽ ngăn không cho dịch sinh dục của người này tiếp xúc với người khác do đó hạn chế được nguy cơ lây nhiễm HIV. Bên cạnh đó bao cao su có tác dụng tránh mang thai ngoài ý muốn và dự phòng lây nhiễm các bệnh lây qua đường tình dục. Sử dụng bao cao su là một thành phần quan trọng của bất kỳ chương trình phòng chống HIV và được chứng minh có hiệu quả phòng bệnh.

- Điều trị sớm bằng thuốc kháng virus (ARV) cho người nhiễm:

• Điều trị ARV là một thành phần quan trọng trong chiến lược phòng chống HIV toàn cầu trong tương lai. Những tiến bộ vượt bậc gần đây trong khoa học phòng chống HIV bao gồm cả việc sử dụng thuốc kháng virus cho điều trị và dự phòng phơi nhiễm HIV có tác dụng dự phòng lây truyền qua đường tình dục.
• Điều trị bằng ARV và tuân thủ tốt góp phần làm giảm tải lượng virus trong máu và dịch tiết về dưới ngưỡng phát hiện, do đó làm giảm nguy cơ lây truyền HIV cho người khác.

- Sàng lọc và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục (lậu, giang mai, hạ cam, herpes sinh dục, v.v...): chẩn đoán sớm, điều trị hiệu quả và đảm bảo bạn tình của họ cũng được điều trị góp phần làm giảm lây truyền HIV.

- Các biện pháp giáo dục sức khỏe thay đổi hành vi:

• Giáo dục giới tính trong trường học dựa trên cung cấp thông tin cho các thanh thiếu niên và củng cố các chuẩn mực đạo đức lành mạnh.
• Các chương trình truyền thông thay đổi hành vi cho giới trẻ ngoài trường học, những người thường xuyên có hành vi nguy cơ cao và cần được giáo dục các biện pháp can thiệp dự phòng, các nguy cơ lây truyền HIV trong sinh hoạt tình dục, khuyến khích giảm số lượng bạn tình để giảm khả năng mắc các bệnh lây qua đường tình dục cũng như giảm số bạn tình có nguy cơ như gái mại dâm, nghiện ma túy,...

- Tư vấn xét nghiệm tự nguyện (Voluntary Counselling and Testing - VCT) nhằm khuyến khích cộng đồng làm xét nghiệm HIV, phát hiện các ca nhiễm để có các biện pháp can thiệp sớm.

TSBT tổng hợp

Nguồn: Tài liệu phòng chống HIV/AIDS - Bộ Y tế