Dạy trẻ bằng đòn roi – có nên không? Thứ Tư, 05/06/2024, 00:00

Trước đây, “thương cho roi cho vọt” là xu hướng chủ đạo trong cách nuôi dạy con cái. Sau một thời gian, người ta bắt đầu nhận thấy “đánh con là tội lỗi”...

Về những vấn đề như “đánh đòn có được không?” “đánh đòn như thế nào?” và “đánh đòn có ảnh hưởng gì không?”, không chỉ phụ huynh đau đầu, các chuyên gia giáo dục cũng đau đầu, các nhà nghiên cứu cũng có nhiều tranh cãi và những bất đồng.

Nhưng ở bài viết này, tác giả muốn chỉ ra rằng việc đánh trẻ dù hợp lý cũng là một đề xuất sai lầm. Cha mẹ nên cải thiện khả năng tự kiểm soát và khắc phục kịp thời để có thể tránh dùng đòn roi với trẻ càng nhiều càng tốt. 

1. Hậu quả của việc đánh trẻ

Nó có nghiêm trọng đến thế không?

Một số phụ huynh và các chuyên gia giáo dục có thể có quan điểm rằng trừng phạt thân thể là xuất phát từ trách nhiệm và tình yêu thương đối với trẻ, hy vọng sẽ giúp trẻ sẽ tránh đi đường vòng, tránh đi lạc lối. Miễn là hình phạt thể xác không phải vì tức giận hay trút bỏ tức giận mà là dựa vào sự giáo dục, hướng dẫn và đánh một cách bình tĩnh, có lý trí, hợp lý thì không phải vấn đề lớn. Nhưng suy nghĩ này là sai lầm.

Một mặt, làm như vậy sẽ phản tác dụng. Các nhà nghiên cứu từ Đại học Texas ở Austin, Hoa Kỳ đã công bố một nghiên cứu trên tạp chí “The Lancet” cho thấy trừng phạt thân thể không có hiệu quả trong việc ngăn ngừa các vấn đề về hành vi của trẻ và sẽ không mang lại bất kỳ kết quả tích cực nào.

Mặt khác, chúng ta cũng phải suy nghĩ sâu sắc xem có bao nhiêu bậc cha mẹ sẽ chọn biện pháp cuối cùng là “đánh con” khi cảm xúc đã ổn định và lý trí vẫn còn nguyên vẹn? Đánh đòn trẻ em có vui không? Hay tiếng trẻ khóc có dễ chịu không? Có lúc nào bạn không xúc động và tức giận đến mức mất kiểm soát và bắt đầu đánh ai đó không?

Trừng phạt thân thể quả thực không giống với bạo lực gia đình. Điểm khởi đầu của trừng phạt thân thể là sự hướng dẫn, giáo dục và trách nhiệm, trong khi điểm khởi đầu của bạo lực gia đình là trút giận vô cớ, trút giận không kiểm soát và trút giận ngày càng bạo lực. Nhưng khi nói đến những tác động tiêu cực đến não bộ của trẻ, thực sự không có nhiều khác biệt giữa hai điều này.

Nghiên cứu từ Đại học Harvard tiết lộ một sự thật gây sốc: Ngay cả những gì cha mẹ coi là "những hình phạt nhỏ", chẳng hạn như "đánh đòn" cũng có thể kích hoạt trong não của trẻ một mô hình phản ứng rất giống với một đứa trẻ bị lạm dụng nghiêm trọng (chẳng hạn như bị đánh đập tàn nhẫn).

Vì vậy, chúng ta phải nhận ra rằng dù là trừng phạt thân thể một cách nhẹ nhàng hay đánh đập mất kiểm soát thì bản chất của chúng là gây hại cho trẻ em. Cũng giống như sợi tóc có thể làm tổn thương ngón tay, tờ giấy có thể làm xước da, bất kỳ hình thức trừng phạt nào cũng có thể gây ra những tổn thương không thể chữa lành cho trẻ. Điều cha mẹ cần làm là tránh càng nhiều càng tốt việc trừng phạt thân thể.

2. Cha mẹ có thể kiểm soát cơn tức giận như thế nào?

Phải làm gì khi bạn muốn hành động?

Nếu muốn từ bỏ hình thức kỷ luật bằng hình phạt thân thể, bạn phải chuẩn bị trước một số chiến lược ứng phó đơn giản nhưng hiệu quả. Bằng cách này, trong tình huống xung đột mà cơn giận đang sôi sục và sự tỉnh táo gần như bị phá vỡ, chúng ta sẽ không cảm thấy bất lực và không có lựa chọn nào khác, cũng như không coi “đánh đứa bé” là cách duy nhất để giải quyết mọi việc.

1. Đặt tín hiệu cảnh báo

Khi cảm xúc mất kiểm soát cảm xúc và trở nên bốc đồng, các tín hiệu cảnh báo được đặt trước có thể nhắc nhở chúng ta lấy lại sự tỉnh táo và tránh hành vi quá đáng một cách hiệu quả. Tín hiệu này có thể là một âm thanh đơn giản, một chuyển động rõ ràng hoặc một tín hiệu thị giác cụ thể. Ví dụ, cất những dụng cụ đánh trẻ thường dùng hoặc sẵn có vào tủ, đồng thời đặt những cảnh báo như “đánh trẻ sẽ tổn hại chỉ số IQ, trí nhớ, điểm kém” để nhắc nhở bạn về hậu quả của hành vi bạo lực.

Ngoài ra, bạn cũng có thể thỏa thuận các điều khoản tự bảo vệ với con mình. Khi trẻ nhận thấy chúng ta đang bị kích động về mặt cảm xúc, hãy để trẻ nhắc nhở lớn tiếng: "Ba/Mẹ ơi, con cảm thấy ba/mẹ đang rất tức giận. Chúng ta có thể bình tĩnh lại rồi mới nói chuyện được không?" hoặc "Con biết con đã làm gì sai, nhưng làm ơn ba/mẹ đừng sử dụng nó". Đừng giải quyết vấn đề theo cách tồi tệ, mà có thể cùng nhau tìm ra cách tốt hơn. Điều này không chỉ mang lại lối thoát an toàn cho trẻ em mà còn mang đến cho chúng ta cơ hội đệm để xem xét lại cảm xúc và tránh sự bốc đồng.

2. Chọn tạm dừng và rời đi

Khi bạn đang bị kích động về mặt cảm xúc vì con và những dấu hiệu cảnh báo không thể ngăn bạn mất kiểm soát, thì việc tạm thời đặt mọi thứ xuống và sơ tán khỏi “chiến trường” là điều khôn ngoan nhất. Đây không phải là trốn chạy mà là tạo ra một không gian để bản thân bình tĩnh lại và giải quyết vấn đề một cách nhẹ nhàng, hợp lý và mang tính xây dựng.

Thời gian tạm dừng có thể là 5 phút hoặc 5 giờ nhưng bạn phải quay lại đối mặt vấn đề với con mình. Nếu bạn vẫn còn tỉnh táo trước khi rời đi, bạn cũng có thể hét lên với con mình: "Bây giờ ba/mẹ đang rất tức giận. Ba/Mẹ cần phải đi trước để bình tĩnh lại và nói chuyện này sau!"

Nếu sự tỉnh táo lúc đó chỉ có thể duy trì quyết định việc rời đi, cha mẹ có thể thỏa thuận trước với con mình và đưa ra sự dự phòng: “Nếu ba/mẹ đột ngột bỏ đi khi đang tức giận, điều đó không có nghĩa là ba/mẹ không muốn con, cũng không có nghĩa là ba/mẹ không yêu con, ba/mẹ chỉ cần ra ngoài bình tĩnh lại rồi sẽ quay lại, và cùng con bàn bạc giải quyết vấn đề!" Kiểu thỏa thuận và sắp xếp này có thể giúp trẻ hiểu được hành vi của cha mẹ và giảm bớt sự bất an (ví dụ, để trẻ không nghĩ rằng cha mẹ đang tìm cách để trừng phạt mình...).

Hãy nhớ rằng, mục đích của việc tạm thời rời đi là để trở lại tốt hơn và có trạng thái tốt hơn để đối mặt với con cái và giải quyết các vấn đề.

3. Cha mẹ cần làm gì nếu đã không kiểm soát được cơn giận dữ và đã thực sự đánh con?

Tổn hại đã xảy ra rồi, cha mẹ cứ đắm chìm trong sự tự trách móc, xấu hổ cũng chẳng ích gì. Như vậy, cha mẹ chỉ đang trừng phạt mình bằng hình thức trá hình mà không đứng lên gánh chịu hậu quả. Điều này không chỉ làm tổn thương con mà còn làm tổn thương chính bản thân mình, rơi vào thế bế tắc được mất.

1. Lời xin lỗi chân thành luôn là bước đầu tiên

Muốn con cái có trách nhiệm thì hậu quả mà chúng phải gánh chịu sau khi đánh ai đó là phải xin lỗi đối phương và bù đắp lỗi lầm của mình. Tương tự như vậy, nếu cha mẹ đánh con mình một cách mất kiểm soát, bước đầu tiên luôn là thành thật xin lỗi và giảm thiểu tổn thương. Nghiên cứu cho thấy lời xin lỗi của cha mẹ có thể làm giảm những cảm xúc tiêu cực của trẻ như sợ hãi và buồn bã, đồng thời nâng cao cảm giác an toàn và tin cậy của trẻ.

Đồng thời, hành vi xin lỗi của cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập và duy trì mối quan hệ gắn bó bền chặt giữa cha mẹ và con cái. Theo nghiên cứu, cha mẹ thể hiện sự đồng cảm và thừa nhận hành vi sai trái bằng cách xin lỗi, một biểu hiện không chỉ thể hiện cảm giác tội lỗi của họ mà còn làm sâu sắc thêm sự gắn bó an toàn giữa cha mẹ và con cái.

2. Việc bù đắp lỗi lầm không phải là sự thể hiện lòng tốt quá mức

Bởi vì cha mẹ vô cùng tự trách mình và lo lắng rằng hành vi mất kiểm soát của mình sẽ gây ra tổn thương không thể khắc phục cho con cái, nên đôi khi họ có những cử chỉ tử tế quá mức sau khi bị đánh, rồi lại hứa hẹn, khen thưởng sau khi mắng mỏ. Kiểu hành vi thất thường này có thể khiến trẻ bối rối và lo lắng.

Sự an ủi tạm thời của những lời đề nghị quá mức về lòng tốt, những lời hứa và phần thưởng có thể khiến đứa trẻ tạm thời quên đi nỗi đau, nhưng bản thân vấn đề lại không được giải quyết. Về lâu dài, cách tiếp cận này có thể khiến trẻ phụ thuộc vào những phần thưởng và sự công nhận bên ngoài, đồng thời thiếu động lực và sự tự tin bên trong.

Để thực sự bù đắp lỗi lầm, cha mẹ cần phải tự kiểm tra và sửa chữa bản thân, đồng thời tìm ra chìa khóa khiến bản thân mất kiểm soát, để có thể thay đổi và phản hồi một cách có mục tiêu. Tại đây, cha mẹ có thể thử kỹ thuật mũi tên hướng xuống, một kỹ thuật can thiệp tâm lý đơn giản, để hiểu những lo lắng tiềm ẩn mà mình chưa rõ là gì và đào sâu vào mức độ niềm tin thấp nhất để xác định và thách thức niềm tin cốt lõi của bản thân. Phương pháp này rất đơn giản, bạn chỉ cần tự hỏi: Điều này có nghĩa là gì? Sau đó bác bỏ và đột phá từng cái một.

Ví dụ:

• Câu hỏi: Con tôi đánh người khác và tôi tức giận. Vậy điều này có ý nghĩa gì với tôi?
• Trả lời: “Điều này có nghĩa là trẻ chưa học được cách tôn trọng người khác và cần giải quyết vấn đề theo cách phù hợp hơn”.
• Câu hỏi: “Điều đó có nghĩa là gì nếu một đứa trẻ không học cách tôn trọng người khác và giải quyết vấn đề?”
• Trả lời: “Điều này có nghĩa là tôi đã giáo dục con chưa tốt và chưa làm tròn trách nhiệm làm cha mẹ của mình”.
• Câu hỏi: "Việc tôi không hoàn thành trách nhiệm làm cha mẹ của mình có nghĩa là gì?"
• Trả lời: “Điều đó có nghĩa là người khác sẽ coi thường tôi và tôi là kẻ thất bại”.
• Câu hỏi: “Việc tôi nghĩ theo cách này có nghĩa là những người khác thực sự nghĩ theo cách này phải không? Có phải họ đang nói với tôi điều này không?”
• Trả lời: “Không chắc chắn, không có bằng chứng nào cho việc đó cả”.
• Câu hỏi: “Điều này có nghĩa là tôi có thể đang lo lắng về những điều tưởng tượng?”
• Trả lời: "Có vẻ như thật sự..."

Trẻ em giống như một cái cây nhỏ có sức sống dồi dào, chỉ cần được cung cấp đủ không gian và chất dinh dưỡng thì chúng có thể phát triển mạnh mẽ và bộc lộ tiềm năng, sức sống vô tận của mình. Nhưng đồng thời, đứa trẻ cũng là một cây con mỏng manh, dễ gãy, có thể chịu được mưa gió, thể hiện tinh thần kiên trì nhưng có thể không chịu được sự đánh đập, chặt chém bừa bãi. Có nhiều cách để giải quyết vấn đề nhưng đánh đập, la mắng là lựa chọn tồi tệ nhất.

Hãy cố gắng đối xử với con trẻ bằng tư duy phát triển, cho chúng không gian và cơ hội để thử và phạm sai lầm, đồng thời chờ đợi những bông hoa nở rộ; Hãy cố gắng nhìn nhận bản thân với tư duy phát triển, bởi vì làm cha mẹ là một loại học hỏi, và bạn không thể quá chậm, nhưng bạn cũng không cần phải hoàn hảo. Hãy kiên nhẫn thực hành và tinh chỉnh kỹ năng làm cha mẹ của mình, và với mỗi một chút tiến bộ, cuộc sống giữa cha mẹ và con cái sẽ trở nên tuyệt vời hơn một chút.

Tham khảo: [1]Đại học New Hampshire,Sinh viên đại học có nhiều khả năng vi phạm pháp luật hơn nếu bị đánh đòn khi còn nhỏ, ScienceDaily; [2]Straus, Murray A. và Mallie J. Paschall. Trừng phạt thân thể của các bà mẹ và sự phát triển khả năng nhận thức của trẻ em: Một nghiên cứu dài hạn về hai nhóm tuổi đại diện trên toàn quốc về ngược đãi và chấn thương do trừng phạt; [3]https://www.theguardian.com/us-news/2018/nov/05/spanking-children-makes-them-more-aggressive-us-pediatricians-body-says; [4]https://www.unicef.org/documents/hidden-plain-sight-statistical-analysis-violence-against-children;[5]Cuartas, J., Weissman, DG, Sheridan, MA, Lengua, L., & Mclaughlin, KA. (2021);[6]Lời xin lỗi, sự đồng cảm, sự xấu hổ, cảm giác tội lỗi và sự gắn bó của cha mẹ: Phân tích con đường- Ruckstaetter-2017- Tạp chí Tư vấn & Phát triển- Thư viện trực tuyến Wiley;[7] Điều tra mối quan hệ giữa lời xin lỗi của cha mẹ không chung thủy, sự tha thứ của bên thứ ba của con cái trưởng thành và sự truyền đạt sự tha thứ sau sự không chung thủy của cha mẹ- Allison R. Thorson, 2019(sagepub.com);[8] Zhu Fangyi. Tìm hiểu cảm xúc của trẻ em Bắc Kinh: Nhóm xuất bản CITIC 2020;[9] Kimberly Bryan. Bạn là món đồ chơi tốt nhất cho trẻ em. NXB Phương Nam 2020-Hải Nam;[10] Lisa M. Nadyawicz. Thoát khỏi chấn thương và nghiện ngập. NXB Công nghiệp Máy móc-Bắc Kinh.

Nguồn: Popular Science China (Aboluowang.com)