9 tâm lý phổ biến khi bầu 3 tháng đầu Thứ Ba, 23/01/2024, 00:00

1. Nguyên nhân khiến tâm lý mẹ bầu hay thay đổi khi mang thai

Nguyên nhân chính khiến tâm lý mẹ bầu hay thay đổi khi mang thai là do sự thay đổi nội tiết và các hormon. Cụ thể:

• Tuyến yên ở mẹ bầu to lên khoảng 35%, các hormon của tuyến yên ít thay đổi, nhưng prolactinlại tăng gấp 10 lần so với trước khi chưa có thai.
• Tuyến giáp cũng to lên do tăng sinh mạch máu và tăng sản tuyến làm cho chuyển hoá cơ bản tăng.
• Khi mang thai, cơ thể mẹ bầu sẽ xuất hiện thêm hai tuyến nội tiết mới là rau thai và hoàng thể thai nghén.
• Đặc biệt, cơ thể mẹ bầu còn có sự thay đổi về hai loại nội tiết tố là HCG (hormon sinh dục hướng rau thai) và các steroid (hai hormon quan trọng nhất là estrogenvà progesterone).
• Sự thay đổi nội tiết tố và các hormon gây ảnh hưởng tới hệ thần kinh. Trong đó, các chất tác động đến tâm trạng (như serotonin) gây xáo trộn và thay đổi trong tâm sinh lý ở thai phụ. Do vậy, rất nhiều bà bầu cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi, lo lắng, thèm ăn, buồn nôn, khó chịu trong người, cáu gắt, dễ quên…

2. Có 9 trạng thái tâm lý bà bầu 3 tháng đầu thường gặp nhất

Khi mang thai 3 tháng đầu, tâm lý mẹ bầu có thể sẽ phải trải qua rất nhiều điều bất ổn và phức tạp, nhất là với các mẹ lần đầu mang thai. Dưới đây là 9 trạng thái tâm lý bà bầu 3 tháng đầu thường gặp nhất:

2.1. Vui vẻ, hạnh phúc

• Lý do khiến mẹ có cảm xúc này: Là vì mẹ đã mong đợi em bé từ lâu, mẹ được quan tâm, chăm sóc từ người thân, không bị ốm nghén. Khi cơ thể cơ thể khỏe mạnh cộng với tâm lý thoải mái mẹ bầu sẽ luôn cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc.
• Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, mẹ bầu khi mang thai càng vui vẻ và hạnh phúc thì khả năng con sinh khỏe mạnh và thông minh càng cao.

Cách duy trì cảm giác vui vẻ và hạnh phúc trong suốt 9 tháng mang thai:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống điều độ, khoa học; vận động thường xuyên.
• Tránh tiếp xúc với những người tiêu cực.
• Không ôm đồm quá nhiều việc gây căng thẳng tâm trí đầu óc.
• Tập thêm yoga và thiền, thư giãn.
• Viết nhật ký về quá trình mang thai.
• Chăm sóc và nuông chiều bản thân hơn: đi spa, massage để giải tỏa lo lắng và mệt mỏi.

Khi cân bằng được cảm xúc, mẹ bầu sẽ có cảm giác phấn khích và hào hứng với bản năng làm mẹ

2.2. Háo hức, hồi hộp, mong đợi

• Lý do có cảm xúc này: Phổ biến ở mẹ mang thai lần đầu, tất cả biểu hiện đầu tiên thai kỳ đều khiến mẹ cảm thấy háo hức, chờ đón những điều thú vị ở thời gian tới.
• Tâm lý này thường không tác động xấu tới sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi.
• Tuy nhiên, mẹ bầu cần lưu ý: Tránh để tâm lý háo hức tác động khiến mẹ sốt ruột đi siêu âm nhiều hoặc quá hồi hộp dẫn đến khó tập trung, hay quên…

2.3. Phấn khích, hào hứng

• Tâm lý bà bầu sẽ thoải mái hơn khi cảm nhận được sự chia sẻ của người chồng, của cha mẹ, người thân và bạn bè xung quanh. Khi cân bằng được cảm xúc, mẹ bầu sẽ có cảm giác phấn khích và hào hứng với bản năng làm mẹ.
• Cảm giác này không đáng lo ngại vì khá phổ biến ở mẹ bầu, nhất là các mẹ mang thai lần đầu. Tuy nhiên, các mẹ cần lưu ý không để cảm giác phấn kích, hào hứng thái quá dẫn tới tình trạng mất ngủ, khó ngủ.
• Lưu ý để tâm lý này không ảnh hưởng đến mẹ và bé: Nghe nhạc, đọc sách, tập yoga nhẹ nhàng, đi dạo trong công viên, chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng, chia sẻ tâm sự với chồng về cảm giác, tâm trạng của bạn.

2.4. Nhạy cảm

• Tác động khiến mẹ nhạy cảm hơn: Những câu nói của người thân, sự thiếu tinh tế khi chăm sóc mẹ bầu. Mẹ có thể dễ dàng khóc khi nhìn thấy ảnh của em bé, xem một bộ phim buồn hay những câu nói khiến mẹ có cảm giác bị tổn thương.
• Mẹ bầu khóc với tần suất ít thường không ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi. Nhưng nếu mẹ bầu liên tục khóc và khóc nhiều trong thời gian 9 tháng mang thai có thể làm tăng khả năng sinh non và trẻ sinh ra bị nhẹ cân.
• Cách giúp mẹ điều chỉnh tâm lý: Chia sẻ với người thân nếu thấy câu nói, hành động khiến bạn buồn; suy nghĩ lạc quan, tâm sự với người hiểu bạn để có được lời khuyên hợp lý để cả bạn và người thân thấy thoải mái.

2.5. Lo lắng

Mẹ bầu thường có tâm lý lo lắng trong 3 tháng đầu về việc:

• Có thể bị sảy thai.
• Nghén nặng và em bé có thể không đủ dinh dưỡng.
• Chế độ ăn uống không phù hợp.
• Bé bị khiếm khuyết khi sinh.
• Sợ căng thẳng và stress khi mang thai có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
• Lo sợ bị sinh non.
• E dè về cơn đau đẻ.
• Lo xa về chuyện cho con bú, chăm con, giảm cân sau sinh….

Dấu hiệu của tâm lý lo lắng ở bà bầu trong giai đoạn này:

• Lo lắng quá nhiều về mọi thứ, đặc biệt là sức khỏe hoặc em bé.
• Không kiểm soát được cảm giác lo lắng.
• Cảm thấy khó chịu hoặc bị kích động.
• Không thể tập trung.
• Ngủ kém.
• Căng cơ.
• Có thể xuất hiện các cơn hoảng loạn: Cảm giác không thể thở, phát điên…

Cách giảm tâm lý lo lắng cho mẹ bầu trong giai đoạn 3 tháng đầu: 

• Chăm sóc bản thân: Nghỉ ngơi nhiều nhất có thể, tập thể dục nhẹ nhàng, ăn uống lành mạnh giúp mẹ bầu kiểm soát tốt cảm giác lo lắng của mình.
• Tập yoga: Giúp làm cơ thể và tinh thần thư giãn, từ đó làm giảm cảm giác lo lắng khi mang thai.
• Trò chuyện, chia sẻ cảm xúc: Dành thời gian trò chuyện, chia sẻ cảm xúc của mẹ với bất kỳ ai mà mẹ cảm thấy tin tưởng. Khi suy nghĩ lo lắng được chia sẻ, mẹ sẽ cảm thấy thoải mái và giải tỏa được lo lắng phiền muộn đang gặp phải.
• Tập thể dục: Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày nhắc nhở não giải phóng hormon, từ đó làm giảm tâm lý lo lắng khi mang thai 3 tháng đầu hiệu quả.

2.6. Căng thẳng

Mẹ bầu bị căng thẳng trong 3 tháng đầu mang thai do ốm nghén, mệt mỏi, đau nhức cơ thể, thay đổi hormone, căng thẳng trong công việc và cuộc sống… Biểu hiện tâm lý của bà bầu 3 tháng đầu khi bị căng thẳng:

• Cảm thấy bất lực, bản thân vô dụng.
• Luôn trong trạng thái chán nản.
• Dễ bị kích động, lo lắng, tức giận.
• Thường xuyên khóc.
• Đau đầu.
• Cơ thể mệt mỏi.
• Nhạt miệng, chán ăn hoặc ăn rất nhiều.
• Khó ngủ, mất ngủ.
• Hay quên.
• Trí nhớ giảm sút.
• Khó tập trung.

Mẹ bầu bị căng thẳng trong thai kỳ có thể khiến thai nhi bị thiếu oxy máu, ảnh hưởng đến tâm lý và não bộ thai nhi, thai nhi có nguy cơ tăng động, trẻ sinh ra bị nhẹ cân, có nguy cơ bị tự kỷ, chậm nói, mắc bệnh tim, giảm khả năng học tập. Đối với mẹ bầu, tâm lý căng thẳng lâu ngày làm tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, tiền sản giật, trầm cảm, tăng nhịp tim, rối loạn tiêu hóa, tăng huyết áp, giảm thị lực...

Cách giải tỏa căng thẳng cho mẹ bầu:

• Dành thời gian nghỉ ngơi: Giúp cơ thể, đầu óc và tinh thần được thư giãn hoàn toàn.
• Ngủ đủ giấc: Mẹ bầu ngủ đủ giấc giúp giảm bớt áp lực tinh thần và có đủ sức khỏe.
• Tập yoga: Khi luyện tập Yoga sẽ tạo ra hormone Endorphin. Đây là chất dẫn truyền thần kinh trong não giúp cải thiện tâm trạng, tạo cảm xúc tích cực, giảm đau cùng các triệu chứng trầm cảm, căng thẳng và lo lắng. Endorphin cơ bản là một “liều thuốc” chống trầm cảm, căng thẳng và giảm đau hoàn toàn tự nhiên cho con người.
• Nghe nhạc: Các nhà khoa học cho biết, việc nghe nhạc giúp hạn chế tăng nhịp tim, hạ huyết áp, tâm trí được thư giãn và giảm lượng hormone gây căng thẳng. Ngoài ra, mẹ bầu nghe nhạc không lời, nhạc giao hưởng hoặc bản nhạc nhẹ nhàng chậm rãi không chỉ gi còn giúp bé phát triển tốt hơn.

2.7. Khó tính

• Lý do khiến mẹ bầu trở nên khó tính: Nhắc đến nghén, cơ thể mệt mỏi…
• Các dấu hiệu nhận diện sự khó tính ở mẹ bầu: Biểu hiện cảm xúc mạnh dù việc đó không có gì to tát; khó chịu, bốc hỏa, phát cáu và gây chuyện trong mọi trường hợp; thường xuyên gắt gỏng…
• Nguy cơ: Khó tính là biểu hiện ban đầu của tâm lý căng thẳng, lo lắng cần được khắc phục sớm để tránh gây trầm cảm ở mẹ bầu.
• Cách giúp mẹ bầu “mát tính” hơn trong 3 tháng đầu thai kỳ: Trò chuyện và chia sẻ suy nghĩ của mẹ với người thân, bạn bè, đặc biệt là chồng nhiều hơn; dành thời gian cho bản thân (nghe nhạc, đọc sách); có chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng và hợp lý; tập luyện đều đặn và đúng cách; đổi mới không khí bằng cách đi du lịch…

2.8. Hay cáu gắt

• Tác động khiến mẹ bầu hay cáu gắt hơn: Cơ thể mệt mỏi do ốm nghén, cảm giác yếu đuối và bất lực…
• Mẹ bầu thường xuyên cáu gắt trong thai kỳ: có thể khiến tim của mẹ đập nhanh hơn; hơi thở trở nên ngắn hơn bình thường; rối loạn nhu động ruột; thiếu oxy đến các mô; co thắt trong tử cung; khó sinh. Trẻ sau khi sinh ra bị nhẹ cân, dê quấy khóc, dễ lo lắng, dễ bị tăng động, nguy cơ rối loạn hành vi, chậm phát triển ngôn ngữ, gặp khó khăn trong học tập về sau….
• Cách giúp mẹ giảm cáu gắt khi mang thai 3 tháng đầu: Có thể khóc để giải tỏa tâm lý; dành thời gian thư giãn, giải trí như xem phim, nghe nhạc, đọc sáng, đi uống cà phê; ăn ngủ, nghỉ ngơi và luyện tập đầy đủ; tâm sự chia sẻ nhiều hơn với bạn bè, người thân, nhất là chồng; tham gia các khóa học dành cho các bà bầu….

2.9. Trầm cảm

Bệnh trầm cảm khi mang thai không dễ phát hiện, rất dễ nhầm lẫn với một số rối loạn khác khi có thai. Trầm cảm khi mang thai là một chứng rối loạn cảm xúc nghiêm trọng ở mẹ bầu, chúng ảnh hưởng trực tiếp đến mẹ và thai nhi. Cảm xúc của mẹ bị rối loạn và rất khó kiểm soát trong suy nghĩ. Đối với những phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai, nếu không được chăm sóc đúng mức có thể dẫn đến những hành vi tiêu cực

Những yếu tố khiến mẹ bầu bị trầm cảm: 

• Thay đổi hoocmon.
• Áp lực tài chính.
• Thiếu sự hỗ trợ của người thân.
• Mang thai ngoài ý muốn.
• Rối loạn tuyến giáp.
• Áp lực công việc và xã hội.
• Phụ nữ bị lạm dụng.
• Di truyền.

Biểu hiện tâm lý bà bầu 3 tháng đầu khi bị trầm cảm: 

• Luôn cảm thấy buồn bã, buồn nhiều hơn vui.
• Dễ khóc.
• Dễ nổi giận vô cớ.
• Tâm trạng luôn trong tình trạng không thoải mái, hay bực tức, chán nản.
• Luôn trong trạng thái lo lắng, căng thẳng và mệt mỏi.
• Không còn hứng thú với những điều trước đây bản thân thấy yêu thích.
• Chậm chạp hoặc dễ kích động hơn trước khi có thai.
• Mất ngủ hoặc khó ngủ trong thời gian dài.
• Cô lập bản thân, không muốn tiếp xúc với mọi người xung quanh, kể cả người thân và bạn bè.
• Nhịp tim tăng nhanh, thỉnh thoảng bị choáng ngất.
• Không khám thai định kỳ, có ý chống đối hướng dẫn của bác sĩ.
• Có xu hướng thích dùng các chất độc hại như rượu, bia, hút thuốc
• Có thể nghĩ tới cái chết.

Hậu quả của trầm cảm đối với mẹ bầu trong 3 tháng đầu: 

• Mẹ bầu bị trầm cảm trong 3 tháng đầu thai kỳ có nguy cơ cao bị sảy thai, gây sinh non, thai nhi phát triển kém, nhẹ cân, coi cọc, tiểu đường thai kỳ…
• Trường hợp mẹ bị trầm cảm nặng khi mang thai, trẻ sinh ra có thể bị chậm phát triển sau khi sinh, rối loạn cảm xúc,rối loạn hành vi, chậm phát triển ngôn ngữ, thậm chí bị tự kỷ.

Cách xử lý khi có dấu hiệu trầm cảm: Khi thấy mình có những dấu hiệu của bệnh kể trên, mẹ bầu nên đi khám bác sĩ ngay, tránh bệnh diễn biến nặng hơn sẽ gây ra những hậu quả khôn lường. Một số cách giúp mẹ bầu vượt qua trầm cảm khi mang thai 3 tháng đầu gồm:

• Sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ.
• Tham khảo tư vấn của bác sĩ tâm lý vì trầm cảm là rối loạn tâm lý.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, đọc sách, thư giãn, cố gắng tránh các suy nghĩ tiêu cực.
• Tập thể dục mỗi ngày để cơ thể được vận động, tinh thần sảng khoái và thư giãn.
• Trò chuyện và chia sẻ với người thân, bạn bè nhiều hơn. Đặc biệt là người chồng, hãy dành cho phụ nữ mang thai sự quan tâm, động viên, chia sẽ mỗi ngày. Hãy lắng nghe mẹ bầu tâm sự để họ không có cảm giác bị bỏ rơi. Khi cảm nhận được chồng, người thân và bạn bè xung quanh quan tâm, chứng trầm cảm của mẹ bầu sẽ dần dần biến mất.

3. Lưu ý về tâm lý của thai phụ 3 tháng đầu: Sự thay đổi của hormone trong cơ thể khiến thai phụ mang thai 3 tháng đầu xuất hiện nhiều biển hiện tâm lý không ổn định. Khi tinh thần của mẹ không tốt sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe và sự phát triển của thai nhi. Do đó, mẹ bầu cần chủ động giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ trong suốt 9 tháng thai kỳ để giúp thai nhi phát triển tốt nhất.

• Ở một số phụ nữ có trạng thái tâm lý rõ rệt, kéo dài 3 tháng đầu, nhưng cũng có mẹ 3 tháng đầu là hỗn hợp của tất cả tâm lý kể trên. Tuy nhiên, mẹ bầu không nên quá lo lắng, tâm lý của mẹ sẽ ổn định hơn ở 3 tháng tới.
• Mẹ bầu cần chú ý lắng nghe cơ thể để có phản ứng phù hợp: Tâm lý căng thẳng kèm theo biểu hiện mệt mỏi, nghén khiến mẹ không còn sức lực nên thăm khám để có xử lý phù hợp.
• Mẹ có thể yên tâm rất nhiều mẹ bầu có trạng thái tâm lý thay đổi và phức tạp khi mang thai 3 tháng đầu. Mẹ cần lạc quan, bình tĩnh thì chắc chắn sẽ vượt qua và có thai kỳ khỏe mạnh.

• Có một vài triệu chứng của trầm cảm rất giống với ốm nghénở bà bầu. Vì thế mẹ bầu cần thực sự để ý đến những cảm xúc của bản thân, nếu những suy nghĩ tiêu cực xuất hiện với tần suất nhiều và kéo dài thì cần đi khám bác sĩ ngay.

Nguồn: 1) Mediplus.vn/san-khoa; 2) Hongngochospital.vn

Đọc thêm: Mang thai là một sự kiện có thể thay đổi tâm lý phụ nữ