Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình sinh tinh trùng Chủ Nhật, 14/01/2024, 15:00

Dựa trên lâm sàng, trong hầu hết các trường hợp rất khó để xác định chính xác nguyên nhân gây giảm số lượng, chất lượng tinh trùng, dẫn tới khó khăn trong điều trị bệnh vô sinh. Tuy nhiên việc nhận thức được quá trình sinh tinh cũng như các yếu tố ảnh hưởng tới nó cũng đã giúp ích rất nhiều để tăng hiệu quả điều trị.

1. Chế độ ăn uống

- Một chế độ ăn thiếu các chất như vitamin A, vitamin E, một số acid amin, acid béo và kẽm có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành tinh trùng, dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.Ngoài ra, gần đây có nhiều quan điểm cho rằng thức ăn ngày nay thường chứa các gốc hóa học có tính estrogenic yếu, tích tụ lâu ngày sẽ làm ức chế sinh tinh.

- Chế độ ăn gây thừa cân, béo phì cũng ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng. Theo các nghiên cứu của Hà Lan, những người thừa cân, bụng phệ, vòng eo trên 102 cm sẽ có nồng độ tinh trùng thấp, số lượng tinh trùng di chuyển và có hình thái bình thường cũng thấp hơn người thân hình cân đối.

2. Môi trường sống, làm việc

- Nam giới nghiện rượu, nghiện ma túy, hút thuốc lá, bị nhiễm độc thủy ngân hoặc chì có thể bị giảm sinh tinh, dẫn tới vô sinh. Quá trình sinh tinh trùng rất nhạy cảm với nhiều loại hóa chất, các chất hóa học độc hại có trong thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, đặc biệt là dioxin không những làm giảm sinh tinh gây vô sinh mà còn có thể gây đột biến nhiễm sắc thể, dẫn tới dị dạng.

- Thói quen lười vận động hoặc tập thể dục thể thao quá mức cũng ảnh hưởng đến chất lượng sinh trùng. Việc tập luyện, chơi thể thao có tác dụng rất tốt cho sức khỏe sinh sản nói chung cũng như chất lượng tinh trùng nói riêng. Tuy nhiên, khi hoạt động thể lực nhiều, tập luyện quá mức, với cường độ rất cao có tác dụng ngược lại, vì nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất hoóc môn sinh dục, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng. Người ta khuyến cáo, một cường độ tập luyện tốt nhất để có thể lực tốt là mỗi ngày dành khoảng 30 phút để luyện tập thể dục với bất kỳ hình thức nào và không quá 3 - 5 tiếng/một tuần.

- Nam giới có môi trường làm việc hay trong cuộc sống đời thường có nhiều căng thẳng cũng ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng. Theo một nghiên cứu công bố trên tạp chí Fertility and Sterility, đàn ông có cuộc sống căng thẳng thì nồng độ tinh dịch loãng, số lượng tinh dịch cũng như sức khỏe, khả năng di chuyển của tinh dịch giảm hơn so với nhóm người không stress. 

3. Nhiệt độ

Nhiệt độ ở bìu thường thấp hơn cơ thể khoảng 2 độ C, là điều kiện lý tưởng để quá trình sinh tinh diễn ra bình thường. Ở những nam giới bị tinh hoàn ẩn, nếu không được mổ sớm trong khoảng thời gian từ 1-3 tuổi để đưa tinh hoàn xuống bìu thì cấu trúc mô học của tinh hoàn sẽ bị thay đổi, thậm chí ống sinh tinh còn bị teo đét. Lúc này quá trình sinh tinh sẽ bị ngừng lại hoặc mất hoàn toàn.

Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy nhiệt độ tăng có thể làm giảm sự sinh tinh và tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, nam giới khi bị sốt trên 38,5 độ C có thể khiến quá trình sinh tinh bị ức chế trong 6 tháng, cho số lượng tinh trùng ít và chất lượng yếu.

Ngoài ra nhiệt độ cao còn gây tổn thương đến ADN của tinh trùng. Một nghiên cứu năm 1988 do Thonneau và các cộng sự thực hiện đã ghi nhận việc tăng nhiệt độ sẽ làm giảm sinh tinh và tăng khả năng tinh trùng dị dạng. Nghiên cứu cho rằng các tài xế lái xe đường dài có nguy cơ bị giảm sinh tinh và vô sinh do điều kiện làm việc phải ngồi lâu một tư thế khiến nhiệt độ ở bìu tăng.

Một nghiên cứu khác ở Việt Nam cũng chỉ ra rằng nhóm bệnh nhân là lái xe đường dài có tỷ lệ tinh trùng bất động cao nhất so với các nhóm nguy cơ khác. Ngoài ra, các ngành nghề phải làm việc trong môi trường nóng như đầu bếp, thợ hàn, thợ hồ,... cũng có chất lượng tinh trùng giảm.

4. Nhiễm khuẩn

Nam giới khi bị viêm cơ quan sinh duc, ví dụ viêm tinh hoàn do biến chứng quai bị hay vi khuẩn; viêm mào tinh hoàn, viêm đường sinh dục do khuẩn lậu, giang mai,... thì quá trình tăng nhiệt độ hoặc việc hình thành kháng thể chống tinh trùng có thể khiến biểu mô sinh tinh bị hủy hoại, dẫn tới tinh hoàn bị teo đét, hậu quả cuối cùng là vô sinh.

5. Phóng xạ và từ trường

Các tế bào sinh tinh rất nhạy cảm với phóng xạ. Khi tiếp xúc với nguồn phóng xạ cường độ cao, các tinh nguyên bào bị hủy hoại dẫn tới vô sinh không hồi phục được. Ngoài ra phóng xạ còn làm tổn thương nhiễm sắc thể, gây dị dạng ở những thế hệ sau.

Từ trường được tạo ra do các thiết bị điện gia dụng, điện công nghiệp,... Từ trường tần số thấp và cường độ cao có thể ảnh hưởng không tốt tới quá trình sinh tinh.

6. Bệnh và một số loại thuốc

Các bệnh toàn thân đều có ảnh hưởng tới việc sản xuất tinh trùng. Cụ thể:

• Bệnh cấp tính như bỏng, chấn thương, cấp cứu ngoại khoa phải mổ gây ức chế quá trình sinh tinh;
• Bệnh mạn tính như suy thận, suy gan, bệnh nội tiết,... làm giảm quá trình sinh tinh;
• Bệnh ung thư: Các phương pháp điều trị như phẫu thuật, xạ trị,hóa trị dẫn tới quá trình sinh tinh giảm hoặc ngừng hoàn toàn.

Bên cạnh đó, một số loại thuốc được khuyến cáo là gây ảnh hưởng đến quá trình hình thành tinh trùng, ví dụ thuốc nội tiết tố, cimetidine, sulphasalazine, spironolactone, spironolactone, colchichine, các hóa chất trong điều trị ung thư,...

Nguồn: Suckhoedoisong.vn/; Vinmec.com/vi/

Đọc thêm: Làm sao để biết tinh trùng khỏe hay yếu? Chẩn đoán bằng phương pháp nào?