Làm thế nào để an toàn hơn khi đang ở trong các mối quan hệ Thứ Năm, 23/06/2022, 00:00

Phong cách gắn bó của bạn được hình thành từ thời thơ ấu

Khoa học về sự gắn bó được xây dựng dựa trên công trình nghiên cứu của nhà tâm lý học trẻ em người Anh - John Bowlby và các đồng nghiệp của ông vào những năm 1950. Bowlby tin rằng, con người - giống như các loài động vật có vú khác - có nhu cầu sâu sắc về tình yêu thương và sự nuôi dưỡng từ cha mẹ hoặc những người chăm sóc khác, và nếu thiếu vắng sự chăm sóc này, nó có thể dẫn đến các vấn đề lâu dài, liên quan đến mọi người. Các nghiên cứu sau đó trong phòng thí nghiệm, bao gồm các thí nghiệm về một "Tình huống kỳ lạ" do một nhà tâm lý học khác, Mary Ainsworth, dẫn đầu, dựa trên nền tảng thí nghiệm các ý tưởng của Bowlby. Cô cho thấy trẻ em phản ứng theo những cách khác nhau khi bị tách khỏi người chăm sóc, điều mà cô giải thích là phụ thuộc vào cách nuôi dưỡng của người chăm sóc chúng.

Sau đó, các nhà nghiên cứu như Cindy Hazan và Phillip Shaver, và L Alan Sroufe (người dẫn đầu Nghiên cứu theo chiều dọc của Minnesota về rủi ro và thích ứng), đã nghiên cứu sâu hơn, cho thấy trải nghiệm đầu đời với những người chăm sóc chính hình thành kỳ vọng của chúng ta như thế nào - một cách có ý thức và vô thức - về những gì mong đợi từ các mối quan hệ trong suốt cuộc đời của chúng ta. Các mối quan hệ bao gồm bạn bè, thành viên gia đình, đồng nghiệp và người yêu. Cuối cùng, phong cách gắn bó của bạn định hình mức độ bạn tin tưởng người khác, liệu bạn có sợ bị bỏ rơi và liệu bạn có giữ khoảng cách với người khác - hay đẩy họ ra xa - để tránh sự thân mật.

Tất nhiên, khoa học về sự gắn bó không giải thích được mọi thứ về các mối quan hệ của chúng ta và không phải là không có các nhà phê bình về nó. Ví dụ: chúng tôi không có hiểu biết đầy đủ về các yếu tố ảnh hưởng đến phong cách gắn bó và sẽ thật thơ ngây nếu bỏ qua ảnh hưởng của di truyền đến tính cách của chúng ta. Tuy nhiên, về mặt cân bằng, với tư cách là các nhà trị liệu tâm lý thực tế, chúng tôi tin rằng lý thuyết gắn bó vẫn là một tốc ký hữu ích để giúp chúng ta điều hướng các mối quan hệ và thay đổi hành vi theo những cách giúp cuộc sống của chúng ta viên mãn hơn.

Phong cách gắn bó của bạn sẽ xuất hiện trong các mối quan hệ khi bạn trưởng thành 

Hãy xem những ví dụ sau về cách phong cách gắn bó có thể phát huy tác dụng trong các mối quan hệ và xem liệu bạn có thể nhận ra chính mình hoặc bất kỳ ai bạn biết hay không:

Ravi đang ở nhà, nấu bữa tối như thường lệ, và đợi vợ anh ấy về - Frankie đi làm về. Cô ấy về muộn 10 phút. Anh ấy bắt đầu lo lắng. Anh nghĩ "Cô ấy không nói với mình rằng cô ấy sẽ về muộn. Hay cô ấy sẽ nhắn tin cho tôi nếu cô ấy bị chậm trễ.” Trong vòng vài phút, sự lo lắng của Ravi đã chuyển sang tức giận và phẫn nộ. “Sao cô ta dám? Cô ấy biết tôi sẽ nấu bữa tối. Cô ấy luôn làm điều này, không bao giờ nghĩ về tôi. Tôi chắc rằng cô ấy thậm chí còn không biết tôi đang lo lắng cho cô ấy. Cô ấy không quan tâm suy nghĩ của tôi thế nào.” Cuối cùng Frankie cũng về nhà, một cuộc tranh cãi hay biện hộ diễn ra thay vì dùng bữa tối và ngồi lại nói chuyện về kế hoạch vào những ngày sau của họ.

Diane sắp phải nhắn tin với người yêu của mình. Cô ấy đã quyết định kết thúc mối quan hệ này. Mối quan hệ này đã bắt đầu một cách hoàn mỹ, giống như họ thường làm với Diane - đầy đam mê và hứng thú về nhau. Nhưng mối quan hệ này nhanh chóng xuống dốc ngay khi người yêu của cô bắt đầu nảy sinh tình cảm mãnh liệt. Có điều gì đó về việc được yêu thích mãnh liệt khiến Diane gần gũi và muốn chạy ra khỏi mối quan hệ này. Vì vậy, kết thúc mối quan hệ này với người yêu có vẻ là lựa chọn duy nhất của Diane. Cô ấy bắt đầu nghĩ rằng mình sẽ không bao giờ có một mối quan hệ lãng mạn vững chắc. Diane nghĩ: “Có phải tôi không? Hay tôi chỉ thu hút - và tôi chỉ bị thu hút bởi - những người yêu mãnh liệt?"

Ông chủ của Dave khiến anh nhớ đến cha mẹ mình. Bề ngoài cô ấy rất dễ chịu, và giúp đỡ anh khi anh yêu cầu hỗ trợ, nhưng bất cứ khi nào cô ấy đưa ra phản hồi về màn trình diễn của anh ấy, Dave không thể không cảm thấy bị chỉ trích, bị hạ thấp và nói thẳng ra là xấu hổ. Dave tự hỏi: “Tại sao những thứ này vẫn làm phiền tôi? Tôi là một người đàn ông trưởng thành, tôi biết mình giỏi những gì mình làm, tôi muốn tiến bộ hơn khi ở đây, nhưng tôi rất ghét sếp và bắt đầu thiếu tự tin.” Điều này đã từng xảy ra trước đây, và Dave bắt đầu tự hỏi liệu anh ấy có bao giờ nhận ra tiềm năng của mình hay không.

Ít nhất một trong ba ví dụ đó có thể sẽ gây được tiếng vang, bởi vì bạn xác định được điều gì đó của bản thân, hoặc bạn có thể phát hiện ra những điểm tương đồng với người bạn quen hoặc yêu. Các ví dụ cho thấy các kiểu gắn bó khác nhau có thể phát huy như thế nào trong các loại mối quan hệ - với những người thân yêu, bạn bè, con cái của chúng ta và với đồng nghiệp và sếp của chúng ta.

Điều quan trọng là, khoa học về sự gắn bó cho thấy rằng, trừ khi bạn hiểu và tìm cách thay đổi phong cách gắn bó của mình, bạn có thể sẽ tiếp tục quản lý các mối quan hệ hiện tại của mình dựa trên những thói quen bạn đã học được từ thời thơ ấu từ những người đầu tiên chăm sóc. Ví dụ: có lẽ bạn đang bám chặt vào các mối quan hệ, rất cần sự chú ý của người yêu để cảm thấy an toàn - có thể những phản hồi này đã ăn sâu vào những gì bạn đã thấy và cách bạn được đối xử, trong các mối quan hệ thời thơ ấu. May mắn thay, bằng cách thử các hành vi mới trong các mối quan hệ và tìm ra các hành vi đối phó mới khi bạn cảm thấy lo lắng hoặc căng thẳng, bạn có thể thay đổi phong cách gắn bó của mình, tận hưởng các mối quan hệ tốt hơn và có một cuộc sống viên mãn hơn. Trong các bước tiếp theo, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách khám phá cách gắn bó của riêng bạn và cách bắt đầu thay đổi nếu bạn muốn.

Phải làm gì

Xác định kiểu phong cách gắn bó hiện tại của bạn

Bước đầu tiên để hiểu lý do tại sao bạn cư xử như cách bạn làm trong các mối quan hệ là xác định cách gắn bó hiện tại của bạn. Bạn có thể hoàn thành bài kiểm tra trực tuyến miễn phí, chẳng hạn như bài kiểm tra này đã được sử dụng trong nghiên cứu tệp gắn bó. Thậm chí dễ dàng hơn, hãy chọn câu nào trong số bốn câu mà bạn cảm thấy mô tả chính xác nhất về bạn:

a) Tôi dễ trở nên gần gũi về tình cảm với người khác.

b) Tôi muốn hoàn toàn thân về mặt tình cảm với người khác, nhưng tôi thường thấy người khác miễn cưỡng gần gũi vì tôi muốn, và tôi không thoải mái khi không có mối quan hệ thân thiết.

c) Tôi thấy thoải mái khi không có các mối quan hệ tình cảm thân thiết. Điều rất quan trọng đối với tôi là phải độc lập và tôi không muốn phụ thuộc vào người khác.

d) Tôi rất khó chịu khi đến gần người khác. Tôi muốn có những mối quan hệ gần gũi về mặt tình cảm, nhưng tôi cảm thấy thật kinh khủng và hỗn loạn khi tin tưởng vào người khác.

Mỗi câu trong số bốn câu này tương ứng với một trong bốn kiểu gắn bó chính được các nhà tâm lý học công nhận. Nếu bạn chọn (a), điều này cho thấy bạn có một phong cách an toàn; (b) phong cách lo lắng; (c) một phong cách tránh né; và (d) một phong cách vô tổ chức. Chúng tôi sẽ giải thích ý nghĩa của các thuật ngữ này trong giây lát, nhưng trước đó, điều quan trọng là bạn phải cố gắng hết sức có thể để không đánh giá bản thân một cách khắc khe dựa trên phong cách gắn bó của bạn (phải thừa nhận rằng các chú thích cho các kiểu khác nhau, đều bắt nguồn từ nghiên cứu gắn bó, không phải là cực kỳ hữu ích trong vấn đề này). Nó sẽ không giúp bạn thực hiện những thay đổi bạn muốn trong cuộc sống nếu bạn thấy phong cách gắn bó của mình về cơ bản là tiêu cực. Hãy nhớ rằng, mọi cách gắn bó là một phản ứng đã học được đối với một nhóm hoàn cảnh cụ thể. Nếu bạn có một phong cách không an toàn, bạn đã làm những gì có thể và phong cách của bạn sẽ có những mặt tích cực cũng như tiêu cực, ngay cả khi cuối cùng bạn muốn thay đổi nó.

Hãy nhớ rằng phong cách gắn bó của bạn không phải là số phận của bạn. Một loạt các nghiên cứu chỉ tìm thấy mối tương quan vừa phải giữa hành vi gắn bó của trẻ sơ sinh và hành vi gắn bó của người lớn sau này ở cùng một cá nhân. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên: một loạt các yếu tố ảnh hưởng đến các kỳ vọng và hành vi trong mối quan hệ của chúng ta, bao gồm cả tính khí di truyền. Những yếu tố này không chỉ dừng lại ở giai đoạn cuối của thời thơ ấu. Các huấn luyện viên, giáo viên và bạn bè hỗ trợ, tác động và thay đổi những kỳ vọng và niềm tin gắn bó của chúng ta. Chúng ta có thể học cách tin tưởng người khác sâu sắc hơn và dựa vào các mối quan hệ lành mạnh với những người lớn và bạn bè an toàn. Vì vậy, trong khi các mối quan hệ đầu tiên của chúng ta định hình các mối quan hệ khi trưởng thành của chúng ta, chúng không phải là ảnh hưởng duy nhất. Điều đó có thể mang lại hy vọng: nếu chúng ta có những lựa chọn đúng đắn về những người xung quanh mình (hoặc nếu chúng ta đủ may mắn để tình cờ gặp họ), chúng ta có thể bù đắp một số tác động tiêu cực trong vài năm đầu đời của mình.

Nắm rõ bốn phong cách gắn bó 

Một khi bạn hiểu khoa học của sự gắn bó, bạn sẽ có một nền tảng để hiểu bản thân trong các mối quan hệ và hiểu rõ hơn về những người bạn quan tâm, có thể bao gồm: tại sao bạn cứ mắc phải những sai lầm tương tự, tại sao mọi người tiếp tục rời bỏ bạn / tại sao bạn tiếp tục rời bỏ họ, tại sao bạn tiếp tục mất việc / bỏ lỡ cơ hội thăng tiến - và bạn có thể làm gì để thay đổi. Bí quyết là hiểu rằng bạn thường mong đợi được điều trị dựa trên cách bạn được điều trị.

Nếu bạn đủ may mắn để có một phong cách gắn bó an toàn, thì những người chăm sóc chính của bạn có lẽ đã ‘đủ tốt’ (thuật ngữ của nhà phân tâm học Donald Winnicott dành cho những bà mẹ nhạy cảm và phản ứng nhanh về mặt cảm xúc) và bạn có đủ khả năng để tận hưởng những mối quan hệ lành mạnh trong cuộc sống. Tuy nhiên, ba phong cách gắn bó chính khác không an toàn và có thể dẫn đến khó khăn trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ tốt đẹp:

Phong cách quyến luyến lo lắng (đôi khi được gọi là bận tâm hoặc hai chiều) thường là do cách nuôi dạy con cái không nhất quán, xâm phạm hoặc làm mờ ranh giới giữa cha mẹ / người chăm sóc và trẻ em, chẳng hạn như bằng cách cho trẻ tiếp xúc với những cảm xúc và tình huống không phù hợp của người lớn sớm trong cuộc đời. Nếu đây là phong cách gắn bó của bạn, thì khi trưởng thành, bạn có thể coi trọng sự gần gũi và kết nối, nhưng lại thấy lo lắng về việc làm buồn lòng người khác hoặc bị từ chối, và bạn có thể có xu hướng cho rằng điều tồi tệ nhất đang xảy ra trong một mối quan hệ. Do đó, bạn có thể dễ bị ghen tị và có hành vi đeo bám, hoặc bạn có thể bị cám dỗ để rút lui và sử dụng các hành vi gây hấn thụ động, chẳng hạn như cho người khác "đối xử im lặng".

Phong cách quyến luyến né tránh (đôi khi được gọi là ‘tránh né’ hoặc ‘sợ hãi-tránh né’ tùy thuộc vào các hành vi kèm theo) có liên quan đến việc người chăm sóc nhất quyết từ chối các nhu cầu cảm xúc của trẻ. Nếu đây là trải nghiệm của bạn, thì khi trưởng thành, bạn có thể thấy mình luôn cố gắng tự mình đương đầu. Bạn có thể từ chối nhu cầu quan hệ hoặc nếu bạn ở trong đó, bạn có thể cảm thấy khó gần gũi về mặt tình cảm hoặc coi trọng ngoại hình của người yêu. Bạn có thể không muốn chú ý quá nhiều đến cảm xúc của người khác và có thể thấy mình không gặp bất kỳ vấn đề gì.

Phong cách gắn bó cuối cùng là phong cách vô tổ chức (đôi khi được gọi là mất phương hướng) - được coi là tốt nhất giống như bị mắc kẹt và phản ứng lại, một nghịch lý ở/đi đáng sợ và vô cùng khó hiểu, nơi người chăm sóc (và bạn bè hoặc có thể là bạn đời tương lai) vừa là nguồn an ủi không thường xuyên, nhưng là nguồn đe dọa thường xuyên hơn. Phong cách này có liên quan đến việc lạm dụng và bỏ bê nghiêm trọng trong thời thơ ấu. Nếu đây là điều bạn đã trải qua, bạn có thể phải vật lộn với lòng tự trọng và có lẽ thấy các mối quan hệ sau này của bạn vô cùng khó khăn vì những cảm xúc mãnh liệt mà bạn trải qua.

Kiểm tra phong cách gắn bó của những người bạn yêu 

Sự gắn bó về cơ bản là vấn đề khoa học về các mối quan hệ. Đúng vậy, chúng tôi muốn biết nhiều hơn về bản thân, nhưng chúng tôi cũng muốn tác động đến những người mà chúng tôi quan tâm cảm thấy an toàn về mặt cảm xúc trong mối quan hệ của họ với chúng tôi. Vì vậy, một khi bạn cảm thấy như bạn đã hiểu các hành vi gắn bó của chính mình, hãy bắt đầu tìm kiếm những người xung quanh để hiểu đầy đủ hơn tại sao họ lại cư xử như cách họ làm trong các mối quan hệ thân thiết của họ.

Nếu ai đó cương quyết đeo bám, có lẽ họ có phong cách quyến luyến lo lắng. Ngược lại, một người thường tỏ ra xa cách có thể có phong cách né tránh. Những khác biệt này thể hiện trong nhiều tình huống hàng ngày. Một người nào đó với phong cách lo lắng hơn sẽ có xu hướng khó chịu hoặc lo lắng khi người yêu của họ về nhà muộn năm phút (có lẽ là do nỗi sợ hãi tiềm ẩn bị bỏ rơi) - hãy nghĩ về Ravi, người mà chúng ta đã gặp trước đó. Ngược lại, những người có phong cách né tránh có nhiều khả năng nghĩ: “Ai quan tâm đến việc tôi về nhà muộn năm phút? Và tại sao anh ấy vẫn tiếp tục đi về muộn?” Đây là một kiểu quen thuộc trong các mối quan hệ - cặp đôi lo lắng/tránh né, nơi một người tiến về phía đối phương để tìm những dấu hiệu cho thấy họ quan tâm, nhưng trớ trêu thay, sự tuyệt vọng của họ lại làm phiền và đẩy người kia đi, đúng hơn là mỗi người có thể nói những gì họ muốn hoặc cần. Trong các ví dụ trước đó của chúng tôi, Diane có phong cách tránh né hơn - tránh xa những người khác khi cô ấy cảm thấy choáng ngợp trước sự gần gũi của người thương. Trong khi đó Dave có những yếu tố của một phong cách vô tổ chức, với sự thiếu lòng tự trọng đáng kể và lòng căm thù ông chủ của mình.

Nếu bạn và người thân hay người yêu của bạn không hiểu phong cách gắn bó của nhau, nhiều khả năng bạn sẽ tiếp tục lặp lại những hành vi và lập luận giống nhau. Tiến về phía người yêu của bạn - thực sự tìm cách hiểu lý do tại sao họ khó chịu mà không cần vội vã xin lỗi - đòi hỏi bạn phải cố gắng thấu hiểu và cố gắng nhìn thế giới qua đôi mắt của họ. Bạn có thể làm điều đó từ xa, trong suy nghĩ của riêng bạn, hoặc bạn có thể làm điều đó hiệu quả hơn bằng cách thể hiện sự quan tâm và tò mò về lý do tại sao họ cư xử theo cách họ làm. Cảm giác của họ như thế nào khi bạn tức giận với họ? Sẽ thế nào đối với họ khi bạn không thể hiện đủ sự quan tâm đến cảm giác của họ? Tại sao họ quan tâm nhiều dù bạn không quan hệ tình dục nhiều như trước đây? Có, hành vi gắn bó và kỳ vọng cũng hiển thị trong phòng ngủ.

Điều này sẽ cung cấp cho bạn thông tin cần thiết để thay đổi hành vi của mình để đáp ứng nhiều nhu cầu hơn của bạn đời. Ví dụ: nếu người yêu của bạn tỏ ra lo lắng hơn và bạn đang tránh né điều đó, nó có thể phản ánh rằng thay vì chỉ tỏ ra thiếu thốn hoặc đeo bám, người yêu của bạn đang nhắc nhở bạn thông qua hành vi gắn bó của họ rằng, họ muốn nhiều hơn một chút từ bạn. Có thể họ đang cảm thấy nỗi sợ hãi sâu thẳm bên trong họ khi bị bỏ rơi, như lần đầu tiên họ cảm thấy trong thời thơ ấu. Mặc dù bạn có thể không cần được xoa dịu khi người yêu của bạn đã không gọi điện hoặc nhắn tin trong một thời gian, nhưng họ có thể bắt đầu cảm thấy bất an khi không có liên lạc. Cố gắng mang lại sự đồng cảm và thấu hiểu cho hành vi gắn bó của người khác và bạn sẽ có nhiều khả năng đáp ứng nhu cầu của họ hơn và hiểu thêm về cách họ có thể đáp ứng nhu cầu của bạn.

Các đối tác có phong cách gắn bó vô tổ chức thiếu cách tiếp cận chặt chẽ đối với các mối quan hệ. Một mặt, họ muốn yêu và được yêu. Nhưng họ sợ đến gần bất cứ ai, bởi vì họ có một nỗi sợ hãi mạnh mẽ - dựa trên kinh nghiệm - rằng những người gần họ là nguy hiểm nhất và sẽ làm tổn thương họ. Biết rằng những người này muốn có một mối quan hệ, nhưng sợ họ, có thể giúp bạn chịu đựng sự thiếu nhất quán của họ và những hành vi mà bề ngoài có vẻ như họ đang đẩy bạn ra xa. Trước tiên, họ có khả năng bị từ chối vì họ tin rằng nỗi đau và sự tổn thương chắc chắn nảy sinh từ sự gần gũi. Bạn cần phải gắn bó với họ, cứng rắn và trấn an họ một cách rõ ràng và ẩn ý rằng bạn đang an toàn. Đây là việc chứng minh, hết lần này đến lần khác cho đến khi họ thực sự cảm nhận được điều đó, rằng họ có thể tin tưởng bạn và bạn sẽ không từ chối họ - tất nhiên là vẫn chú ý đến nhu cầu và ranh giới của chính bạn.

Tác giả: Graham Johnston & Matt Wotton

"Dịch Giả: Phạm Thị Thanh Nga - Nguồn: ToMo - Learn Something New"