Giáo dục tình dục ở Việt Nam từ kinh nghiệm Đan Mạch Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Phương pháp giáo dục tình dục tại Đan Mạch

Trong buổi tọa đàm này, bà Mia Lund Sorensen - cán bộ chương trình quốc tế DFPA - đã có những chia sẻ thú vị về phương pháp tiếp cận và giáo dục tình dục tại Đan mạch.

Đan Mạch là một quốc gia sớm đưa giáo dục giới tính là nội dung bắt buộc vào sách giáo khoa và áp dụng với học sinh từ lớp một đến lớp chín từ năm 1970. Trong thực tế nội dung giáo dục giới tính đã được triển khai ở các trường với phương thức nâng cao năng lực hơn là thay đổi hành vi cho đối tượng là học sinh nhằm mục đích giảm có thai ngoài ý muốn và kiểm soát sự lây truyền các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Tuy nhiên Đan Mạch cũng không hề dễ dàng trong việc triển khai chương trình dạy về nội dung giới, sức khỏe sinh sản, tình dục vì cũng gặp phải những khó khăn nhất định như thời gian dạy ít, các trường không có hướng dẫn cũng như chưa có tài liệu giảng dạy chính thống... Chính vì những khó khăn trên mà DFPA đã có nhiều hoạt động thiết thực để tăng cường khả năng tiếp cận của học sinh với nội dung giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản, tình dục tại trường học bằng chiến dịch “Tuần thứ sáu”.

Chương trình giáo dục tình dục mang tên Tuần thứ sáu được diễn ra ở các vùng miền ở Đan Mạch, áp dụng với thanh thiếu niên từ 6 đến 25 tuổi. Ước tính đã có 240.000 bạn trẻ (18% vị thành niên, thanh niên trong độ tuổi trên) tiếp cận với chiến dịch Tuần thứ sáu. Chiến dịch này tập trung vào các hoạt động như xây dựng bộ tài liệu giáo dục giới tính; đào tạo giáo viên và phương pháp giảng dạy; xây dựng các trang web cung cấp thông tin; xây dựng hệ thống tư vấn điện thoại, tư vấn trực tuyến; nhân rộng các phòng khám thân thiện…

Với  phương trâm trao quyền; trao năng lực hành động cho các em, chương trình giáo dục tình dục được DFPA xây dựng tập trung vào đối tượng học sinh vì thế điều nhấn mạnh là cách đối xử của giáo viên với các em sao cho bình đẳng và tôn trọng. Đó chính là việc các em thấy mình có vai trò trong gia đình và xã hội.

Giáo viên biết lắng nghe và khơi gợi sự tham gia chia sẻ của học sinh. Coi trọng sự đa dạng trong việc tiếp cận các đối tượng là một nguồn lực, không bỏ qua những đối tượng yếu thế như đồng tính, khuyết tật hay HIV…Bản thân người giảng dạy, tiếp cận với học sinh phải là người có cái nhìn tích cực và năng động về tình dục. Việc quan hệ tình dục không còn giới hạn ở việc sinh đẻ, phòng tránh thai hay các bệnh lây truyền qua đường tình dục mà tình dục còn là một điều vô cùng tự nhiên trong cuộc sống giống như không khí để thở, nước để uống và thức ăn để duy trì sự sống…

Cách giáo dục tình dục cũng chú trọng đến sự đa dạng độ tuổi. Mỗi độ tuổi sẽ có những kiến thức, sự chín chắn và hiểu biết tình dục khác nhau. Điều này sẽ được điều chỉnh qua bộ tài liệu dành cho học sinh theo độ tuổi.

Giáo viên cần tạo cho học sinh một môi trường an toàn và an ninh. Nói về tình dục không dễ đặc biệt là rào cản về sự e ngại. Vì thế tạo ra môi trường an toàn chính là “phá băng” để có thể tạo cảm hứng cho học sinh chia sẻ và tham gia nhiều hơn. Để thực hiện thì yếu tố vô danh đóng vai trò quan trọng. Giáo viên sẽ không đưa bất cứ học sinh nào làm ví dụ, hay yêu cầu các em kể một câu chuyện về bản thân. Bất cứ khi nào các em thấy thoải mái có thể chia sẻ, nếu không thì các em có thể không tham gia. Một điều đáng lưu ý là giảng dạy không chỉ là việc truyền đạt kiến thức mà nó còn là sự tìm hiểu về tâm hồn; về hoàn cảnh gia đình, vai trò của các em trong lớp. Từ đó việc tiếp cận và khơi gợi sự tham gia sẽ dễ dàng hơn trên cơ sở hiểu biết và quan tâm đến học sinh.

Nội dung truyền đạt sẽ không phải là dành cho một nhóm, một đối tượng mà sẽ dành cho tất cả các em học sinh tham gia. Do đó hãy hỏi các em về ngôn ngữ các em hay sử dụng để gọi tên hay nói về một vấn đề nào đó như về bạn trai; bạn gái; bộ phận sinh dục để gọi tên một cách gần gũi nhất với các em.

Những câu hỏi được sử dụng sẽ phải là những câu hỏi chính xác và phù hợp. Dùng nhiều câu hỏi mở, điều này sẽ giúp các em có thể nâng cao khả năng phân tích, bình luận và nhìn một vấn đề một cách “đa sắc” giống như một vấn đề có hai mặt tích cực và tiêu cực.

Phương pháp giáo dục mà DFPA thực hiện chú trọng khuyến khích sự tham gia của học sinh. Vì thế đa dạng hóa cách thức như sắm vai, đóng kịch tình huống…

Theo số liệu nghiên cứu về Thực trạng giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục trong các trường THCS và THPT hiện nay do CGFED thực hiện thì có 74,3% học sinh cho rằng việc giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục là rất cần thiết với bản thân, nhưng gần ½ số học sinh trả lời không hứng thú với chương trình giáo dục giới tính tại trường. Hiện nay các thông tin kiến thức về sức khỏe sinh sản tình dục được đưa vào nhà trường bằng cách tích hợp với một số môn học như giáo dục công dân; ngữ văn, sinh học. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy nội dung cần thiết về tình dục và an toàn tình dục chưa đem lại hiệu quả thiết thực với học sinh.

Trong nhiều năm qua Việt Nam đã có nhiều chương trình giáo dục giới tính được triển khai trong trường học nhưng chưa đem lại hiệu quả. Với sự nỗ lực của các tổ chức xã hội dân sự như CGFED; DFPA; CCIHP … đã và đang có rất nhiều chương trình phối hợp với nhà trường để xây dựng khung giáo dục sức khỏe sinh sản, tình dục cho học sinh. Trong nhiều năm CGFED và CGFED đã và đang phối hợp thực hiện dự án “Nâng cao kiến thức, kỹ năng, năng lực của vị thành niên và thanh niên, cha mẹ và cộng đồng về giới, quyền sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục và phòng tránh HIV/AIDS ở khu vực nông thôn Việt Nam”. Hiện nay dự án đang triển khai ở tỉnh Phú Yên. Các hoạt động tập huấn nâng cao phương pháp giảng dạy của giáo viên đã và đang triển khai, các buổi sinh hoạt ngoài giờ nói về tình yêu, tình bạn, SKSS-TD đã được các em nhiệt tình hưởng ứng. Hiện nay Phú Yên đang tiếp cận và học tập mô hình chiến dịch Tuần thứ sáu của Đan Mạch có sự điều chỉnh cho phù hợp với tình hình của Việt Nam. Có lẽ đây là một tín hiệu đáng mừng, một nhân tố điển hình trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy về giới tính, SKSS-TD cho học sinh.

Tại buổi tọa đàm các thành viên tham dự cũng chia sẻ rất nhiều những sáng kiến trong việc áp dụng mô hình chiến dịch Tuần thứ sáu của Đan Mạch tại Việt Nam. Với những hoạt động tích cực như vậy sẽ góp phần tạo nên sự chuyển biến và sáng tạo trong việc giáo dục; tiếp cận với học sinh về nội dung giới tính, tình dục.

Tạm kết

Tình dục là một phần tự nhiên của con người và cổ xưa như lịch sử loài người. Tình dục là vấn đề đủ quan trọng để chúng ta phải đề cập đến một cách nghiêm túc và có trách nhiệm. Hy vọng rằng với những kinh nghiệm học hỏi được từ Đan Mạch, Việt Nam cũng sớm nhân rộng được các mô hình giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản, tình dục phù hợp và hiệu quả.

Phạm Hồng