Độ tuổi đồng thuận quan hệ tình dục - Quy định của pháp luật và thực tiễn Thứ Bẩy, 17/02/2024, 00:00

1. Thực tiễn quốc tế:

Công ước về quyền trẻ em yêu cầu tất cả các quốc gia thành viên quy định độ tuổi tối thiểu thể hiện sự đồng thuận tình dục. Theo Chiến lược mẫu và các biện pháp thiết thực của Liên Hợp quốc về xóa bỏ bạo lực đối với trẻ em trong lĩnh vực phòng chống tội phạm và tư pháp hình sự, bất kỳ hành vi tình dục nào với trẻ em dưới độ tuổi đồng thuận hợp pháp đều cấu thành tội phạm, cho dù trẻ em có đồng ý hoặc mong muốn hay không. Các chuẩn mực quốc tế không quy định độ tuổi cụ thể đối với đồng thuận tình dục; tuy nhiên, Ủy ban về Quyền trẻ em của Liên hợp quốc đã nhấn mạnh rằng độ tuổi phải như nhau đối với trẻ em trai và trẻ em gái và phải cân bằng nhu cầu bảo vệ trẻ em trong khi cũng phải nhận ra năng lực phát triển và trưởng thành của thanh thiếu niên.

Độ tuổi đồng thuận tình dục khác nhau trên toàn thế giới và hầu hết các quốc gia quy định độ tuổi đồng thuận là từ 14 đến 16 tuổi. Độ tuổi đồng thuận trung bình của quốc tế là 16 tuổi. Ngoài ra, Ủy ban về quyền trẻ em và Hội đồng châu Âu về Bảo vệ trẻ em khỏi bóc lột tình dục và xâm hại tình dục (Công ước Lanzarote) khuyến nghị các quốc gia nên thực hiện các biện pháp để tránh việc tội phạm hóa hành vi tình dục có đồng thuận thực tế và không có tính chất bóc lột của người chưa thành niên (NCTN) ở độ tuổi tương đồng.

2. Pháp luật Việt Nam - Thực tiễn áp dụng và xét xử:

Cùng với xu hướng phát triển của xã hội, trẻ em ngày nay được tiếp xúc với mạng xã hội từ rất sớm, đặc biệt là khi các em bước vào giai đoạn của tuổi dậy thì, đây là giai đoạn tâm lý và cơ thể của các em có sự biến đổi rất lớn, thiếu sự quan tâm từ phía cha, mẹ người thân, nhà trường trong việc giáo dục giới tính và pháp luật dẫn đến tình trạng quan hệ tình dục ở trẻ chưa thành niên có chiều hướng gia tăng. Vấn đề này không chỉ tiềm ẩn nhiều nguy hại tới sức khỏe, cuộc sống tương lai của các em mà còn vi phạm pháp luật. Nhiều vụ án rất đau lòng đã bị đưa ra xét xử, bản thân các bị cáo và bị hại không ý thức được hậu quả đã xảy ra, cho rằng hai bên có tình cảm yêu đương nên quan hệ tình dục tự nguyện, có vụ việc dẫn đến bị hại có thai khi còn ở độ tuổi dưới 16.

2.1. Bộ luật Hình sự (BLHS) đã quy định những điều khoản đặc biệt để bảo vệ trẻ em dưới 16 tuổi. Tuy nhiên, BLHS còn tách biệt giữa hành vi xâm hại tình dục trẻ em dưới 16 tuổi với trẻ em từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi. Mặc dù, người chưa thành niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi có thể coi là đủ tuổi đồng thuận tham gia các hành vi tình dục nhưng các em vẫn chưa phải là người trưởng thành hoàn toàn và có quyền được gia tăng sự bảo vệ khỏi sự xâm hại tình dục.

(Ảnh: Internet)

BLHS năm 2015 đã quy định một số tội danh liên quan đến xâm hại tình dục đối với người dưới 18 tuổi, bao gồm:

Tội hiếp dâm (Điều 141);

Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142);

Tội cưỡng dâm (Điều 143);

Tội cưỡng dâm người từ đủ 13 đến 16 tuổi (Điều 144);

Tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi (Điều 145);

Tội dâm ô đối với người dưới 16 tuổi (Điều 146);

Tội sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm (Điều 147).

2.2. Luật Trẻ em: định nghĩa xâm hại tình dục trẻ em (người dưới 16 tuổi) là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với trẻ em và sử dụng trẻ em vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức (Khoản 8 Điều 4).

2.3. Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP ngày 01/10/2019 về hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Điều 141, 142, 143, 144, 145, 146 và Điều 147 của BLHS và giải quyết các trường hợp xâm hại tình dục đối với người dưới 18 tuổi. Theo đó, xâm hại tình dục người dưới 16 tuổi được hiểu là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ người dưới 16 tuổi tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với người dưới 16 tuổi và sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức (ví dụ: hoạt động xâm hại tình dục được thực hiện do đồng thuận với người dưới 13 tuổi; do cưỡng bức, do hứa hẹn các lợi ích vật chất (tiền, tài sản) hay các lợi ích phi vật chất (ví dụ: cho điểm cao, đánh giá tốt, tạo cơ hội tiến bộ...).

2.4. Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017 không quy định cụ thể độ tuổi được đồng thuận tham gia hoạt động tình dục đối với người chưa thành niên dưới 16 tuổi, cho dù có đồng thuận quan hệ tình dục cũng vẫn là vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý hình sự (nếu người vi phạm từ 14 tuổi trở lên) hoặc xử lý hành chính (nếu người vi phạm từ đủ 13 đến dưới 14 tuổi). Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 142 và 145, có hai độ tuổi đồng thuận đối với các hành vi tình dục có thâm nhập:

+ Độ tuổi đồng thuận chung để một trẻ em tham gia vào hành vi giao cấu hay các hành vi tình dục có thâm nhập khác là 13 tuổi. Theo quy định tại Điều 142 BLHS, nếu người bị hại dưới 13 tuổi, mọi hành vi giao cấu hay hành vi tình dục có thâm nhập khác đều bị coi là hiếp dâm cho dù người phạm tội có dùng thủ đoạn gì hay không hoặc người bị hại có đồng thuận với hành vi giao cấu, quan hệ tình dục hay không. Vì vậy, độ tuổi tối thiểu mà trẻ em có thể thể hiện ý chí của mình đối với hành vi giao cấu hay hành vi tình dục có thâm nhập khác là từ đủ 13 tuổi.

+ Độ tuổi để trẻ đồng thuận tham gia vào hành vi giao cấu hay hành vi tình dục có thâm nhập khác với một người trưởng thành (người trên 18 tuổi) là 16 tuổi. Căn cứ quy định tại Điều 145 và các điều khoản khác của BLHS, bất kỳ người nào trên 18 tuổi thực hiện hành vi giao cấu hay hành vi tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi đều bị coi là phạm tội, cho dù người phạm tội dùng vũ lực hay thủ đoạn nào hay không hoặc người bị hại có đồng thuận hay không.

Bên cạnh đó, theo Điều 146 của BLHS, độ tuổi để đồng ý thực hiện hành vi tình dục không thâm nhập (ví dụ như đụng chạm tình dục, mơn trớn, v.v…) là 16 tuổi. Bất kỳ người nào đã thành niên thực hiện hành vi dâm ô với người dưới 16 tuổi đều bị coi là phạm tội, cho dù người phạm tội dùng vũ lực hay thủ đoạn nào hay không hoặc người bị hại có đồng thuận hay không.

Thực tiễn xét xử trong thời gian qua, cho thấy hậu quả pháp lý mà bị cáo là nam giới có thể phải gánh chịu khi thực hiện hành vi trên. Đơn cử một vài vụ án:

- Vụ thứ nhất: Vũ Mạnh H quen biết với cháu Nguyễn Thị Lệ T (sinh ngày 03/11/2006) qua mạng xã hội Facebook. Chiều ngày 15/4/2022, H nhắn tin rủ cháu T sang nhà H chơi, cháu T đồng ý. Khi đến nhà H ngồi chơi, nói chuyện được khoảng 30 phút, do có tình cảm yêu đương từ trước nên H và T đi vào trong giường ngủ của H ôm, hôn nhau. H dùng tay cởi quần của mình, T cởi quần của T, rồi cả hai quan hệ tình dục. Sau đó H, T ngồi chơi một lúc lại tiếp tục quan hệ tình dục lần thứ hai. Ngày 08/5/2022, T một mình đi xe đạp điện sang nhà H chơi. Khoảng 14 giờ 30 phút cùng ngày, T và H ngồi nói chuyện ở giường. Sau đó, H và T ôm, hôn nhau và quan hệ tình dục. Tại Kết luận giám định pháp y số 469/2022/TDTE ngày 12/9/2022 của Trung tâm pháp y Hải Phòng, kết luận: “Nguyễn Thị Lệ T toàn thân không có dấu vết thương tích cũ và mới. Màng trinh rách cũ, giãn rộng. Hiện tại nạn nhân có thai 19 tuần 03 ngày, thai phát triển bình thường…”; Kết luận giám định số 103/KL-KTHS(SH) ngày 13/9/2022 của Phòng kỹ thuật hình sự - Công an thành phố Hải Phòng, kết luận: “Vũ Mạnh H và thai nhi của Nguyễn Thị Lệ T không có quan hệ huyết thống bố - con”. Như vậy, ngoài việc có quan hệ tình dục với Vũ Mạnh H, Nguyễn Thị Lệ T còn có quan hệ tình dục với người khác dẫn đến có thai, cơ quan điều tra đang làm rõ, xử lý sau. TAND huyện TL đã xét xử Vũ Mạnh H 04 năm 06 tháng tù về tội: “Giao cấu với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi” theo điểm a khoản 2 Điều 145 của Bộ luật Hình sự;

- Vụ thứ hai: Khoảng đầu năm 2022, cháu Đỗ N A, sinh năm 2010 quen biết với Vũ Văn B qua mạng xã hội Facebook nên cả hai phát sinh tình cảm. Khoảng tháng 5/2022, B hỏi cháu A có đồng ý quan hệ tình dục không thì A đồng ý nên cả hai quan hệ tình dục tại nhà của A. Sau đó, cả hai còn thực hiện hành vi quan hệ tình dục thêm 05 lần khác. Tất cả các lần quan hệ tình dục, B đều đưa dương vật vào trong âm đạo của cháu A và xuất tinh ra ngoài. Ngoài ra, trong khoảng tháng 8/2022, cháu A còn thực hiện hành vi quan hệ tình dục với Đoàn Mạnh H 03 lần, cụ thể: Do nhà cháu A ở gần nhà H nên cháu A biết H bán thuốc lá điện tử. Cháu A gọi H đến nhà để mua thuốc lá điện tử, khi đang ngồi ở phòng khách thì cả hai tự cởi quần áo thực hiện hành vi quan hệ tình dục. Sau đó, khoảng 1 tuần, cháu A sang nhà H, cả hai ngồi ở phòng khách nói chuyện khoảng 15 phút thì thực hiện hành vi quan hệ tình dục, sau đó cháu A đi về. Một ngày sau, cháu A tiếp tục sang nhà H chơi và cả hai quan hệ tình dục ở phòng khách. Do cháu A dưới 13 tuổi nên TAND thành phố HP đã xử phạt Vũ Văn B 07 năm tù và bị cáo Đoàn Mạnh H 09 năm tù đều về tội: “Hiếp dâm người dưới 16 tuổi”.

(Ảnh: Thư viện pháp luật)

Qua một số vụ án trên có thể thấy, lỗi dẫn đến việc phạm tội không hoàn toàn ở các bị cáo nam mà còn do sự chủ động từ phía các bị hại ở độ tuổi dưới 16 thậm chí dưới 13. Điều này cho thấy, sự phát triển về sinh lý ở trẻ em ngày nay sớm, suy nghĩ của giới trẻ đối với việc “quan hệ” nam nữ ngày càng thoáng và cởi mở hơn so với những thế hệ trước. Các em không chỉ dừng lại ở việc thổ lộ tình cảm với nhau mà còn nghĩ đến chuyện “vượt rào” trong khi rất nhiều em chưa được giáo dục toàn diện về sức khỏe sinh sản. Đây là một thực trạng đáng báo động của xã hội vì nó không những ảnh hưởng đến cả sức khỏe, tinh thần của các trẻ em nữ mà hơn thế nữa, các trẻ em nam là người từ đủ 14 tuổi trở lên mà “quan hệ tình dục” thuận tình với bạn gái chưa đủ 13 tuổi còn có thể phải chịu trách nhiệm hình sự đối với hành vi dại dột này của mình.

Nguồn: https://haiphong.toaan.gov.vn/

Đọc thêm: Tình dục an toàn và đồng thuận