Tình yêu trong tập thơ ''Vầng trăng quầng lửa'' của Phạm Tiến Duật Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Đề tài tình yêu là thể loại cổ điển nhưng ở Phạm Tiến Duật ta không gặp lại những câu chữ sáo mòn, uỷ mỵ. Tiếng nói của ông về tình yêu “đúng là tiếng nói ta mới nghe lần này là lần đầu, nó không giống với tiếng nói quen thuộc nào trước đây cả. Đó là tiếng nói rất bình thường với những lời và chữ hàng ngày ta vẫn gặp” (Đào Xuân Quý).

Ông đã yêu và mê cô gái thanh niên xung phong mặc dù chưa bao giờ nhìn rõ mặt, cảm thấy ngỡ ngàng trước tình yêu và tự hỏi lại mình:

“Có thể nào anh lại mê em
Một cô gái không nhìn rõ mặt”
(Gửi em, cô gái thanh niên xung phong)

Ông viết về tình yêu, hạnh phúc mà đọc lên ta lại thấy âm vang trong bài thơ là tiếng súng chiến đấu và cảm nhận hạnh phúc được chiến đấu cho lý tưởng cách mạng. Ông yêu cô gái bởi những gian lao vất vả mà cô phải chịu đựng trong chiến tranh:

“Cạnh giếng nước có bom từ trường
Em không rửa, ngủ ngày chân lấm
Ngày em phá nhiều bom nổ chậm
Đêm nằm mơ nói mớ vang nhà…
Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy”
(Gửi em, cô thanh niên xung phong)

Trong đêm chiến tranh, giữa lúc sự sống và cái chết rất gần nhau thì tình yêu của người con trai và người con gái cũng trở nên đặc biệt. Họ không còn  có nhiều thời gian để tâm tình yêu qua tiếng cười, giọng nói, màu chiếc áo em mặc… Tình yêu tràn ngập trong mỗi câu thơ của Phạm Tiến Duật:

“Đêm ranh mãnh ngăn cái nhìn đưa đón
Em đóng cọc rào quanh hố bom
Cái miệng em ngoa cho bạn em cười giòn
Tiếng Hà Tĩnh nghe buồn cười đáo để
Anh lặng người như trôi trong tiếng ru”
(Gửi em, cô thanh niên xung phong)

Tình yêu theo ông khắp nẻo đường chiến dịch. Mặc dù chỉ là tình cờ gặp nhau nhưng ông vẫn đi tìm cô gái trên chặng đường ông hành quân qua, lời thơ đọc lên nghe cảm động như trái tim, nỗi lòng tác giả:

“Anh đi tìm em rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim - Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều
… lại đường mới và hàng nghìn cô gái
Ở đâu, em tinh nghịch của anh”
(Gửi em, cô thanh niên xung phong)

Phạm Tiến Duật đã không dừng lại ở hình ảnh tươi trẻ, tinh nghịch và tình yêu của người con trai với người con gái. Ông đã nhìn thấy sự lớn lao của những con đường chiến dịch:

“Dừng tay cuốc khi em ngoảnh lại
Sẽ giật mình: Đường mới ta xây
Đã có độ dài hơn cả độ dài
Của đường xa đời xưa để lại
… để cho đời sau còn  thấy ngẩn ngơ
Trước những công trình ngoằn nghèo trên mặt đất”
(Gửi em, cô thanh niên xung phong)

Tình yêu trong chiến tranh dù có cách xa; dẫu người con trai và người con gái một ở đằng đông, một ở đằng tây dẫy Trường Sơn thì cũng không vì vậy mà họ buồn. Họ càng thương càng nhớ nhau hơn. Tình yêu của họ hoà vào nhiệm vụ cách mạng:

“Trường Sơn Tây anh đi, thương em
bên ấy mưa nhiều, con đường gánh gạo…”
(Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)

Người con trai dặn dò, nhắn nhủ người yêu:

“Muỗi bay rừng già cho dài tay áo
Rau hết rồi em có lấy măng không”
(Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)

Trước nhiệm vụ lớn lao của đất nước là giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đôi trai gái đã “gạt mối riêng tư” sang một bên và tình yêu của họ dành cho những chuyến hàng chuyển đạn, chuyển gạo ra tiền tuyến:

“Đông Trường Sơn, cô gái “Ba sẵn sàng” xanh áo
Tây Trường Sơn, bộ đội áo màu xanh
Từ nơi em gửi đến nơi anh
Những đoàn quân trùng trùng ra trận
Như tình yêu nói lời vô tận
Đông Trường Sơn nối Tây Trường Sơn”
(Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)
...

-------------------------------
Tập thơ “Vầng trăng quầng lửa” của nhà thơ - chiến sĩ Phạm Tiến Duật xuất bản năm 1970. Đó là thời điểm ác liệt của cuộc chiến trang chống Mỹ. Nhà thơ đã miêu tả thành công cuộc chiến đấu, tâm trạng, tình cảm của người chiến sĩ nói chung và người chiến sĩ giao thông vận tải nói riêng trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt, đầy bom đạn máu lửa. Đã nhiều năm trôi qua nhưng “điểm sáng” cả tập thơ vẫn rạng rỡ trong thời đại chúng ta. Người đọc vẫn nhớ mãi hình ảnh người chiến sĩ lái xe trên tuyến lửa Trường Sơn, hình ảnh cô thanh niên xung phong và ánh lửa đèn như sự sống còn của đất nước trong những đêm bão táp của cuộc chiến trang giữ nước. Bằng chất liệu hiện thực muôn màu, muôn vẻ của đời sống, xuất phát từ lý tưởng kết hợp với yêu cầu của thời đại Phạm Tiến Duật đã sáng tạo lên hình tượng nghệ thuật sống động, vừa hư vừa thực. Anh nói về cái hàng ngày mà cũng là cái độc đáo trong nghệ thuật, đồng thời có tính khái quát cao.

Sơn Nam (Theo “Tình yêu đối với đất nước – con người - đồng đội trong tập thơ “Vầng trăng quầng lửa” của Phạm Tíên Duật” của Bạch Thái Vân (ThS. Khoa Tiếng Việt và Văn hoá Việt Nam cho người nước ngoài - Trường ĐHKHXH&NV Hà Nội) đăng trên Tạp chí Khoa học - ĐHQGHN.