Tình trạng béo phì ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản như thế nào? Thứ Hai, 04/03/2024, 00:00

1. Thừa cân, béo phì là gì?

Thừa cân, béo phì là tình trạng cơ thể có sự tích tụ chất béo bất thường hoặc quá mức có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.

Theo Cơ quan Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), người ta thường dựa trên chỉ số khối lượng cơ thể (Body Mass Index) hay còn gọi là chỉ số BMI. Dựa vào chỉ số BMI của một người có thể biết được người đó béo, gầy hay có cân nặng bình thường/ thân hình cân đối.

2. Tính chỉ số BMI:

Công thức tính chỉ số BMI của một người bình thường bằng cân nặng (tính bằng kg) chia cho bình phương chiều cao (tính bằng mét):

BMI = cân nặng (kg) / chiều cao² (m)

Từ chỉ số BMI người ta phân ra ai bị thừa cân, ai béo phì theo độ tuổi, giới tính, chủng tộc…  Dưới đây là bảng phân loại mức độ béo - gầy dựa theo BMI của WHO và Việt Nam cho người trên 18 tuổi:

Ví dụ: một người cao 1,6m, nặng 54kg thì có chỉ số BMI là 21,1

3. Vài số liệu về tình trạng thừa cân, béo phì

Theo số liệu thống kê trong nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) được công bố trên tạp chí Y khoa The Lancet (Anh Quốc), hiện thế giới có hơn 1 tỷ người đang mắc bệnh béo phì, bao gồm cả trẻ em và thanh thiếu niên, tương đương cứ 8 người thì có 1 người béo phì. Từ năm 1990 đến năm 2022, tỷ lệ béo phì trong dân số thế giới đã tăng gấp 4 lần ở trẻ em và thanh thiếu niên và tăng gấp đôi ở người lớn. Tình trạng thừa cân, béo phì đang tăng nhanh trên toàn cầu (trong đó có Việt nam) và dự báo khoảng 1,9 tỷ người sẽ phải sống chung với bệnh béo phì vào năm 2035 (cứ 4 người thì có 1 người phải sống chung với bệnh béo phì), tỷ lệ béo phì ở trẻ em dự kiến sẽ tăng 100% từ năm 2020 đến năm 2035 nếu không có các giải pháp ngăn ngừa hiệu quả (theo worldobesityday.org).

4. Nguyên nhân của tình trạng thừa cân, béo phì

5. Những bệnh thường gặp ở người thừa cân hoặc béo phì

Theo WHO và CDC Mỹ, khi bạn có chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 30 trở lên bạn có nguy cơ mắc các bệnh như:

• Bệnh tim và đột quỵ.
• Tăng huyết áp.
• Bệnh đái tháo đường.
• Một số bệnh ung thư.
• Thoái hóa khớp.
• Bệnh gout.
• Trầm cảm.
• Ngưng thở khi ngủ.

6. Béo phì ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe sinh sản

6.1. Đối với nữ giới:

Nữ giới có chỉ số cân nặng từ 30 trở lên cần thực hiện các biện pháp kiểm soát kịp thời để tránh gặp các bệnh lý liên quan đến huyết áp, tim mạch, sinh sản,… 

Càng thừa cân, béo phì, phụ nữ càng có nguy cơ bị mắc bệnh ung thư tử cung và phần phụ.

Béo phì đang ngày càng gia tăng nhanh, trong đó có rất nhiều phụ nữ đang trong độ tuổi sinh sản. Điều này tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến nhiều bệnh lý liên quan đến sức khỏe sinh sản nữ giới như:

1) Gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, rối loạn phóng noãn, không rụng trứng

Thừa cân gây ra sự mất cân bằng nội tiết tố từ đó ảnh hưởng đến sản xuất hormon và quá trình rụng trứng. Tình trạng BMI gia tăng còn khiến các tế bào mỡ sản xuất hormon có thể phá vỡ hệ thống của cơ thể, dẫn đến kháng insulin, viêm, tăng huyết áp, nguy cơ tim mạch và một số vấn đề phát triển tế bào trứng. Ngoài lượng estrogen được tiết ra trong buồng trứng còn được sản xuất trong các tế bào mỡ. Nếu việc dư thừa estrogen kéo dài sẽ gây ra những bất thường khiến chu kỳ kinh không đều và việc thụ thai trở nên khó khăn hơn.

Phụ nữ thừa cân tăng nguy cơ rối loạn kinh nguyệt, và khả năng có thai thấp hơn (66,5%) so với phụ nữ có cân nặng bình thường (81,4%) sau 1 năm không dùng biện pháp tránh thai. 

2) Suy giảm ham muốn tình dục

Với những người có trọng lượng cơ thể quá khổ khiến cho vòng bụng to ra, có thể gây ngăn chặn sự xâm nhập và làm giảm ma sát khi quan hệ. Cơ thể nặng nề khiến nữ giới trở nên thụ động, không dễ dàng thay đổi nhiều tư thế. Do đó, cảm giác “lên đỉnh” trong các cuộc yêu rất khó đạt được. Lâu ngày còn dẫn đến tình trạng lãnh đạm trong chuyện chăn gối.

3) Tăng biến cố sản khoa

Không chỉ gây ảnh hưởng đến chất lượng của trứng mà béo phì còn đe dọa đến sức khỏe của mẹ và thai nhi. Theo nhiều chuyên gia về lĩnh vực sức khỏe sinh sản, tỷ lệ sảy thai của thai phụ béo phì cao hơn so với người bình thường. Một nghiên cứu hồi cứu trên 2660 cặp vợ chồng thực hiện IVF cho thấy phụ nữ béo phì có tỉ lệ sẩy thai cao gấp 1,69 lần, và tỉ lệ trẻ sinh sống chỉ bằng 0,75 lần phụ nữ có cân nặng bình thường.

Nguyên nhân đầu tiên là do trứng của những trường hợp này bị ảnh hưởng nên có chất lượng kém. Thứ hai do béo phì gây ra những bất thường ở nội mạc tử cung và thay đổi nội tiết tố khiến phôi thai phát triển không ổn định.

Cụ thể phụ nữ mang thai có chỉ số BMI > 30 thường gặp có nhiều biến chứng và các biến cố sản khoa như đái tháo đường thai kì, tăng huyết áp, tiền sản giật, sinh non, thai lưu, mổ lấy thai, sinh hỗ trợ, sinh khó do vai, tử vong sơ sinh, ngạt sơ sinh. Bên cạnh đó, mẹ béo phì tăng nguy cơ trẻ mắc một số dị tật như khuyết tật ống thần kinh, di tật tim, sứt môi, hở hàm ếch, hẹp hậu môn trực tràng, não úng thủy, bất thường chi. Những bất thường trên của thai nhi liên quan đến rối loạn chuyển hóa của mẹ, và cũng làm gia tăng tỉ lệ béo phì ở thế hệ sau. Các tình trạng này đều gây nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ và ảnh hưởng lớn đến thai nhi. Chính vì vậy, kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý là cách tốt nhất để mẹ và bé có một thai kỳ khỏe mạnh.

4) Ảnh hưởng đến kết quả điều trị hiếm muộn
Tình trạng béo phì còn khiến cho việc điều trị hiếm muộn trở nên kém linh hoạt. Khi đó dù thực hiện IUI, IVF,.. đều có tỷ lệ thành công không cao.

Liều lượng thuốc dùng trong hỗ trợ sinh sản thường phải cao hơn ở phụ nữ thừa cân và béo phì. Trong trường hợp gây phóng noãn, béo phì gây giảm tỉ lệ phóng noãn cả khi dùng thuốc uống và thuốc tiêm. Khi thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm, béo phì gây giảm đáp ứng với thuốc, gia tăng thời gian kích thích buồng trứng, lượng thuốc dùng, nguy cơ hủy chu kì, giảm số lượng nang trứng chọc hút được. Các quan sát nghiên cứu cho thấy phụ nữ với BMI > 25 kg/m² khi thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có tỉ lệ trẻ sinh sống thấp hơn 10% so với phụ có cân nặng bình thường. Bên cạnh đó, một nghiên cứu chỉ ra rằng cứ tăng một đơn vị BMI, sẽ làm giảm tỉ lệ trẻ sinh sống khi thực hiện IVF xuống 2%.

6.2. Đối với nam giới:

1) Đàn ông thừa cân và béo phì có chất lượng tinh trùng kém hơn so với những người đàn ông có cân nặng khỏe mạnh. Thiếu cân cũng có thể làm giảm chất lượng tinh trùng của người đàn ông cũng như khả năng sinh sản.

2) Thừa cân hoặc béo phì có thể gây ra việc thay đổi nội tiết tố làm giảm khả năng sinh sản, gây rối loạn chức năng cương và khiến đàn ông ít quan tâm đến tình dục hơn. Ngoài ra còn gặp những vấn đề sức khỏe khác như ngưng thở khi ngủ, tăng nhiệt độ vùng bìu. Trong một số nghiên cứu, tỉ lệ thiểu tinh và nhược tinh nhiều hơn ở nam giới bị béo phì. Bên cạnh đó, ở những cặp vợ chồng hiếm muộn, nam giới có gia tăng mỡ vùng bụng liên quan với giảm số lượng, mật độ và độ di động của tinh trùng. Bên cạnh đó, vùng bìu của nam giới béo phì tiếp xúc với mô xung quanh nhiều hơn nam giới không bị béo phì, vì vậy, nhiệt độ vùng bìu cao hơn ở nhóm nam béo phì, và có thể gây hại đến tinh trùng.

7. Kiểm soát cân nặng để có một sức khỏe tốt:

Để cơ thể có chỉ số BMI bình thường, phòng tránh các bệnh do tình trạng thừa cân, béo phì gây ra, mỗi người chúng ta cần tự điều chỉnh lối sống sinh hoạt hàng ngày, đảm bảo chế độ ăn uống khoa học, hợp lý và chế độ luyện tập thể dục, thể thao phù hợp.

Trong trường hợp cần thiết bạn có thể đến các cơ sở y tế để các chuyên gia tư vấn các biện pháp phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.

Nguồn tham khảo: BV Nhi Trung ương; tudu.com.vn

Đọc thêm: Nguyên nhân gây vô sinh ở cả nam và nữ giới ít ai ngờ đến