Phương pháp cai nghiện mới bằng Methadone Thứ Sáu, 01/07/2005, 15:46

Hiện tại vẫn chưa có thuốc điều trị khỏi hẳn chứng nghiện ma tuý, đó là một thực tế. Các liệu pháp điều trị ngắn hạn như cắt cơn, giải độc chỉ mang tính tạm thời, nhằm hỗ trợ người bệnh vượt qua cơn nghiện. Sau khi thoát cơn, những người này cần được điều trị dài hạn, tức là dùng thuốc đối kháng (Neltraxon) hoặc thay thế (Methadone), để loại trừ trạng thái thèm chất ma tuý của cơ thể.

Ở trên thế giới, việc sử dụng thuốc thay thế trong điều trị cai nghiện đã có từ lâu. Ngay từ năm 1964, Mỹ đã cho áp dụng rộng rãi phương pháp điều trị này. Và đến năm 1985 thì nâng nó lên thành quốc sách. Đã có tới 1/4 trong số 600.000 con nghiện tại Mỹ được điều trị bằng liệu pháp thay thế Methadone.

Tại Pháp, ban đầu việc sử dụng Methadone không được đồng tình với quan điểm cho rằng không nên thay một cái nghiện này bằng một cái nghiện khác. Tuy nhiên, do số người nhiễm HIV vì tiêm chích ma tuý gia tăng nhanh và chưa có giải pháp nào hữu hiệu hơn Methadone, nên ngành y tế Pháp đã kiến nghị thành lập thêm các cơ sở điều trị cai nghiện bằng Methadone. Kết quả, từ chỗ chỉ có 52 cơ sở vào năm 1994 đã lên đến 5.000 cơ sở vào năm 1996 với 30.000 người điều trị thường xuyên.

Ở châu Á, Hồng Kông là nơi đầu tiên áp dụng phương pháp này vào năm 1972 với những kết quả ngoài sức tưởng tượng. Đến năm 1991 Trung Quốc cũng tiến hành thí nghiệm thử điều trị thay thế tại tỉnh Vân Nam và áp dụng tại tỉnh này từ đó đến nay.

Riêng tại Việt Nam, trước đây, việc điều trị mới chỉ tập trung nghiên cứu các cách điều trị ngắn hạn mà chưa chú ý đúng mức đến giải pháp dài hạn. Nhiều trung tâm cai nghiện đã được thành lập, nhưng kết quả còn hạn chế. Những trung tâm này mới chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu điều trị, tỷ lệ tái nghiện sau cai cao, trung bình là 80 – 90%, có nơi là 100%. Đứng trước thực tế này, năm 1996, Bộ Y tế đã đồng ý cho Viện Sức khoẻ Tâm thần Trung Ương tiến hành nghiên cứu phương pháp điều trị thay thế bằng Methadone cho người cai nghiện. Các kết quả thực nghiệm đã cho thấy rằng đây là một biện pháp điều trị, cai nghiện có hiệu quả cao, nhất là tác dụng phòng lây nhiễm HIV/AIDS. Cụ thể như sau :

- Methadone chỉ sử dụng ở dạng uống, bệnh nhân không phải tiêm nên giảm được nguy cơ lây nhiễm HIV do dùng chung bơm kim tiêm, cũng như không gây ra tình trạng “flash” do hấp thụ quá nhanh khi tiêm. 

- Thời gian bán huỷ từ 24 đến 36 giờ nên chỉ phải dùng một lần/ ngày.

- Thuốc ít gây nghiện và không đòi hỏi tăng liều do dung nạp chậm hơn morphine và heroin.

- Có tác dụng dung nạp chéo với các chất dạng thuốc phiện mà người nghiện đang dùng nên việc sử dụng Methadone sẽ ngăn cản hội chứng cai và thèm chất ma tuý do ngưng sử dụng ma tuý gây ra.

- Hiệu quả kinh tế cao vì giá thành của Methadone rẻ hơn bất cứ loại ma tuý thông thường nào, và vì người nghiện chỉ dùng với một lượng hạn định (20 – 60mg/ngày).

Với tất cả những lý do trên, điều trị cai nghiện bằng Methadone còn ngăn ngừa khả năng tái nghiện và phạm tội của người nghiện. Những hiệu quả mang lại do việc sử dụng Methadone thay thế các chất gây nghiện dạng thuốc phiện trong điều trị cai nghiện đã được Tổ chức Y tế thế giới thừa nhận và khuyến cáo áp dụng.

Theo ông Jordan Ryan, Điều phối viên Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, Methadone, cùng với chương trình trao đổi bơm kim tiên, đang được sử dụng với mục tiêu ngăn chặn HIV/AIDS tại 50 quốc gia trên thế giới. Nếu áp dụng trên diện rộng một cách đồng bộ biện pháp này, Việt Nam có thể kiểm soát được HIV/AIDS trong vòng 15 – 20 năm tới.

Tuy nhiên, như trên đã đề cập, vấn đề đặt ra là nhiều người còn tỏ ra nghi ngại về tính khả thi của phương pháp này. Họ cho rằng có nên không khi mà bản chất của phương pháp này là đưa người nghiện chuyển từ dùng chất gây nghiện này sang dùng một chất gây nghiện khác. Theo họ, trong khi chúng ta đang tìm cách bài trừ tận gốc rễ tệ nạn ma tuý, thì phương pháp này, cùng với việc khuyến khích sử dụng bơm kim tiêm sạch, đã giống như là sự thừa nhận cho ma tuý tồn tại, nếu không muốn nói là một sự khuyến khích. Hơn nữa, Luật Phòng chống ma tuý hiện hành có điều khoản cấm tất cả các hoạt động sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán và sử dụng trái phép chất ma tuý, mà Methadone cũng được xếp vào nhóm chất gây nghiện dạng ma tuý. Đây chính là mấu chốt khiến cho việc triển khai sâu rộng trên cả nước phương pháp điều trị bằng Methadone vẫn chưa được thực hiện.

Được biết, thành phố Hải Phòng là địa phương đầu tiên trong cả nước đã đưa ra kiến nghị lên Bộ Y tế cho phép đưa vào sử dụng Methadone đại trà trong các bệnh viện và trung tâm cai nghiện của thành phố. Bộ Y tế và Chính phủ vẫn chưa có câu trả lời chính thức. Nhưng dự thảo Luật phòng chống HIV/AIDS, trong đó có những điều khoản quy định cụ thể về việc sử dụng bơm kim tiêm sạch và Methadone trong điều trị thay thế cho người cai nghiện như là một biện pháp cần thiết nhằm giảm tác hại, phòng lây nhiễm HIV/AIDS, đang trình Quốc hội phê duyệt và dự kiến thông qua vào tháng 10 năm nay sẽ là tiền đề pháp lý để chúng ta đưa vào sử dụng Methadone một cách đại trà.

Sơn Nam