Nguy cơ lây nhiễm HIV và các rủi ro khi quan hệ tình dục đường hậu môn Thứ Ba, 27/02/2024, 00:00

1. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn là gì?

- Quan hệ tình dục qua đường hậu môn (anal sex) là hình thức giao hợp giữa hai người khi một người đưa dương vật hoặc có thể dùng lưỡi, ngón tay, đồ chơi tình dục vào hậu môn của bạn tình.

- Quan hệ qua đường hậu môn cũng giống như quan hệ bằng miệng (oral sex) là một cách giao hợp có xu thế thường gặp hiện nay của một số người bất cứ họ là nam hay nữ. Đây cũng là một phương thức được ưa chuộng trong các cặp đôi đồng tính nam (Men who have sex with men - MSM).

- Trong quan hệ tình dục qua hậu môn ở người MSM, người đưa dương vật của mình vào hậu môn của người kia được gọi là “top” và người tiếp nhận dương vật của bạn tình vào hậu môn của mình được gọi là bottom hay “bot”. Người thực hiện cả vai trò top hay bot được gọi là người linh hoạt (versatile).

2. Khoái cảm khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn?

Một số khảo sát cho thấy khi quan hệ đường hậu môn nữ giới dễ lên đỉnh, đồng thời hình thức này giúp cặp đôi đạt cực khoái mãnh liệt do hậu môn tập trung rất nhiều dây thần kinh nhạy cảm, trong số đó có những dây trực tiếp liên kết tới các dây thần kinh ở bộ phận sinh dục. Bên cạnh đó, quan hệ qua đường hậu môn cũng là cách thức để gắn kết các cặp đôi sở hữu nhau, mang lại cảm giác gần gũi, thân mật hơn. Ngoài ra, hình thức này sẽ không gây ra tình trạng mang thai ngoại trừ ý muốn ngay cả khi ko sử dụng những biện pháp an toàn, trừ khi bạn để tinh dịch dây rớt vào âm đạo.

3. Có thể gặp những rủi ro gì khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn?

Hậu môn thiếu các tế bào tạo ra dịch bôi trơn tự nhiên như âm đạo (ở miệng có nước bọt). Niêm mạc trực tràng cũng mỏng hơn so với âm đạo. Do đó khi quan hệ đường hậu môn có nguy cơ xây xước, rách niêm mạc hậu môn, trực tràng và có thể gặp những rủi ro sau:

- Đau, rát hậu môn sau khi quan hệ tình dục

- Tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn qua các vết xây xước, có thể dẫn đến nguy cơ bị áp xe hậu môn, một bệnh nhiễm trùng da sâu thường phải điều trị bằng thuốc kháng sinh.

- Tăng nguy cơ mắc các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục, qua vết rách ở niêm mạc hậu môn nên dễ nhiễm HIV, HPV (Human Papilloma Virus) và các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục khác như chlamydia, bệnh lậu, viêm gan và mụn rộp. Bệnh có thể bị kéo dài dai dẳng và biến chứng nghiêm trọng.

- Làm bệnh trĩ nặng hơn.

- Có thể dẫn đến mang thai nếu để tinh dịch rò rỉ ra ngoài và nhỏ giọt vào âm đạo sau khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc ở trường hợp hiếm gặp khi người nữ bị “lỗ rò âm đạo”.

- Ung thư hậu môn: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ ước tính rằng hàng năm ở Hoa Kỳ, khoảng 4.700 trường hợp ung thư hậu môn liên quan đến HPV được chẩn đoán ở phụ nữ và 2.300 trường hợp ở nam giới. Một nghiên cứu năm 2020 được công bố trên Tạp chí của Viện Ung thư Quốc gia cho thấy ung thư hậu môn đã gia tăng trong 15 năm qua, một phần là do tỷ lệ HPV cao hơn.

4. Nguy cơ lây nhiễm HIV khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn

(1) HIV (Human Immunodeficiency Virus) là vi rút gây suy giảm hệ miễn dịch ở người và gây nên bệnh AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người).

(2) Bạn hoàn toàn có thể bị lây nhiễm HIV nếu quan hệ tình dục qua đường hậu môn với người mắc HIV mà không sử dụng biện pháp bảo vệ. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), quan hệ đường hậu môn không có biện pháp bảo vệ là hình thức quan hệ tình dục có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất.

(3) Những lý do làm tăng rủi ro lây truyền HIV khi giao hợp qua hậu môn bao gồm:

• Lớp mô trực tràng mỏng: Các mô trực tràng rất mỏng manh và dễ bị tổn thương. Điều này cho phép HIV xâm nhập trực tiếp vào máu thông qua các vết rách hoặc vết trầy xước nhỏ.
• Thiếu khả năng bôi trơn: Hậu môn không có khả năng tiết chất bôi trơn. Thiếu chất nhờn khiến quá trình quan hệ không được hỗ trợ, dễ dẫn đến trầy xước, chảy máu, tăng khả năng lây lan của vi rút.
• Phản ứng miễn dịch: Các mô trực tràng chứa nhiều tế bào miễn dịch gọi là tế bào T CD4. Đây lại chính là những tế bào mà HIV nhắm đến để lây nhiễm.

(4) Thời gian HIV xâm nhập vào cơ thể sau khi tiếp xúc qua niêm mạc trực tràng:

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trong vòng một giờ sau khi tiếp xúc trực tràng, HIV có thể phá vỡ hàng rào miễn dịch tuyến đầu của cơ thể và lây lan khắp cơ thể trong vòng 24 giờ.

Ngoài ra, một số yếu tố khác như nồng độ cao HIV trong tinh dịch và dịch tiết trước xuất tinh, tình trạng mắc các bệnh tình dục hay vị trí khi quan hệ cũng góp phần khiến HIV lây nhiễm nhanh chóng hơn.

(5) Tỷ lệ nhiễm HIV khi quan hệ đường hậu môn không bảo vệ

Theo CDC cho biết, tỷ lệ nhiễm HIV khi quan hệ bằng hậu môn ở người bot (người bên dưới – bottom) cao hơn người bên trên (top). Trong bảng liệt kê rủi ro lây truyền đối với các loại phơi nhiễm khác nhau, khi quan hệ đường hậu môn, đối tác bot có nguy cơ nhiễm HIV cao gấp 13 lần so với top.

Nhiều nghiên cứu cũng góp phần làm rõ rủi ro này. Theo Stanford Health Care, một phân tích tổng hợp (xuất bản 2010) về nguy cơ lây truyền HIV qua quan hệ tình dục qua đường hậu môn không được bảo vệ ước tính rủi ro nhiễm HIV ở đối tác được thâm nhập là 1,4% (nghĩa là cứ 71 lần phơi nhiễm thì trung bình có một lần lây truyền). Nguy cơ này là như nhau bất kể đối tác được thâm nhập là nam hay nữ.

Hiện không có phân tích tổng hợp nào đối với rủi ro nhiễm HIV khi quan hệ hậu môn không bảo vệ ở đối tác thâm nhập, nhưng hai nghiên cứu riêng lẻ đã được thực hiện để tính toán rủi ro này. Nghiên cứu đầu tiên, xuất bản năm 1999, tính toán rủi ro là 0,06%. Tuy nhiên, do thiết kế của nghiên cứu, con số này có thể đã đánh giá thấp nguy cơ lây truyền HIV. Nghiên cứu thứ hai, được công bố vào năm 2010, được thiết kế tốt hơn và ước tính rủi ro là 0,11% đối với nam giới đã cắt bao quy đầu và 0,62% đối với nam giới không cắt bao quy đầu.

Nguy cơ ở đối tác được thâm nhập cao hơn vì niêm mạc trực tràng mỏng, có thể cho phép HIV dễ dàng xâm nhập vào cơ thể khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn.

Trong khi đó, đối với đối tác thâm nhập, HIV có thể lây nhiễm qua niệu đạo; bao quy đầu nếu dương vật không được cắt bao quy đầu; qua các vết cắt nhỏ, vết trầy xước hoặc vết loét hở ở bất kỳ đâu trên dương vật.

Ở Việt Nam, tỷ lệ người nhiễm HIV qua đường tình dục tăng từ 47% năm 2010 lên 84% năm 2022 và 75% vào năm 2023.

(Ảnh: VTV)

Trong số người mới phát hiện nhiễm HIV có 84% là nam giới, độ tuổi chủ yếu là từ 16-29, đường lây chủ yếu là quan hệ tình dục không an toàn (chiếm tới 3/4).

Số lượng người nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng tính là trên 10%. Một nghiên cứu mới đây cũng cho thấy người chuyển giới nữ là đối tượng có nguy cơ nhiễm HIV cao gấp 66 lần so với nhóm cộng đồng chung (theo VAAC-BYT).

5. Làm thế nào để quan hệ tình dục qua đường hậu môn an toàn

Không có cách nào để loại bỏ những rủi ro sức khỏe tiềm ẩn khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn. Tuy nhiên, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bệnh bằng cách thực hiện các hướng dẫn sau:

• Thực hiện quan hệ tình dục an toàn.
• Luôn sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục. Có thể dùng màng chắn miệng khi quan hệ miệng - hậu môn.
• Sau khi quan hệ bằng hậu môn bạn nên tránh đưa dương vật vào miệng hay âm đạo của bạn tình. Để an toàn, bạn hoặc đối tác của bạn sẽ cần sử dụng bao cao su mới.
• Sử dụng nhiều chất bôi trơn để giảm nguy cơ rách mô hậu môn.

• Thực hiện “màn dạo đầu” và thư giãn đủ trước khi đưa dương vật vào hậu môn để giảm rách mô. Tắm nước ấm để thư giãn và vệ sinh sạch sẽ cơ thể trước khi quan hệ.
• Lựa chọn tư thế phù hợp có thể giúp dương vật dễ dàng thâm nhập vào hậu môn hơn.
• Không bao giờ tiếp tục quan hệ tình dục qua đường hậu môn nếu bạn cảm thấy đau.
• Nếu bạn bị chảy máu sau khi quan hệ tình dục hoặc nhận thấy vết loét hoặc khối u xung quanh hậu môn hoặc tiết dịch hậu môn, hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được kiểm tra và điều trị.

6. Phòng ngừa lây nhiễm HIV khi quan hệ đường hậu môn

Ngoài việc thực hiện các hướng dẫn trên thì để phòng ngừa lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục đường hậu môn, bạn cần biết một số khuyến cáo sau đây:

- Việc sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục thì khả năng nhiễm HIV và một số bệnh lây truyền qua đường tình dục sẽ thấp hơn đáng kể.

- Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm – PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis): là sử dụng thuốc kháng HIV cho các cá nhân chưa bị nhiễm HIV (HIV âm tính) và có nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

Người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao có thể hỏi bác sĩ về việc sử dụng PrEP để giảm nguy cơ lây nhiễm. Theo CDC, PrEP làm giảm khoảng 99% nguy cơ nhiễm HIV do quan hệ tình dục khi được dùng theo đúng chỉ định.

- Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm – PEP (Post-exposure Prophylaxis): Người có nguy cơ sau phơi nhiễm được uống thuốc nhằm ngăn chặn vi rút tự nhân bản và phát triển trong cơ thể.

PEP đề cập đến việc dùng thuốc kháng virus theo toa sau khi có khả năng tiếp xúc với HIV để tránh nhiễm HIV. PEP phải được dùng trong vòng 72 giờ kể từ khi có thể bị phơi nhiễm, nên bắt đầu thuốc PEP càng sớm càng tốt và không nên điều trị muộn quá thời gian quy định (vì sau thời điểm này hiệu quả của thuốc sẽ giảm hoặc không có tác dụng)

- Điều trị để phòng ngừa lây nhiễm: Việc điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) nhất quán ở người nhiễm HIV có thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ lây truyền HIV khi hoạt động của virus bị ức chế đến mức không thể phát hiện được (Tải lượng HIV dưới ngưỡng phát hiện được định nghĩa là nhỏ hơn 200 bản sao/ml máu).

Để quan hệ tình dục qua đường hậu môn an toàn, bạn nên luôn sử dụng biện pháp bảo vệ để phòng tránh các rủi ro và nguy cơ lây các nhiễm khuẩn qua đường tình dục, trong đó có HIV nhé.

TSBT tổng hợp

Tham khảo: Vaac.gov.vn; Suckhoedoisong.vn; galantclinic.com; Hellobacsi.com