Hướng dẫn trẻ tự kỷ bước vào tuổi dậy thì về vấn đề tình dục Thứ Ba, 02/04/2024, 00:00

1. Cơ thể trẻ tự kỷ phát triển bình thường như những trẻ khác:

Ở độ tuổi dậy thì, cũng giống như các trẻ bình thường khác, trẻ được chẩn đoán mắc rối loạn phổ tự kỷ (trẻ tự kỷ) có sự thay đổi lớn về thể chất: con trai mọc lông, vỡ giọng, gân cơ khớp phát triển, cao lớn và chân tay dài ra, mọc râu-ria mép, bộ phận sinh dục lớn lên, xuất tinh hoặc mộng ướt. Các bạn gái có sự tăng kích thước vùng ngực, bụng, hông, xuất hiện vùng mỡ dưới da nhiều hơn, lông xuất hiện ở vùng kín, xuất hiện kinh nguyệt hàng tháng…Trong giai đoạn này, cơ thể của các trẻ em tự kỷ phát triển với tốc độ nhanh và mạnh, đạt đến cấu trúc cơ thể giống của người trưởng thành.

(Ảnh: internet)

2. Trạng thái cảm xúc ở trẻ tự kỷ khi bước vào tuổi dậy thì

- Trong giai đoạn dậy thì, trẻ tự kỷ trải qua một thời kỳ được coi là “ bão tố và căng thẳng” về thần kinh, trẻ trở nên dễ tổn thương và mất kiểm soát về hành vi. Đây thực sự là một quá trình khó khăn đối với ngay cả đứa trẻ bình thường. Trẻ tự kỷ với đặc trưng là khiếm khuyết về giao tiếp thì quá trình này diễn ra càng khó khăn hơn rất nhiều lần.

- Cũng như các trẻ khác, trẻ tự kỷ cũng có những cảm xúc với các bạn khác giới. Trẻ đặt tầm quan trọng vào mối quan hệ đồng đẳng và phát triển mối quan hệ lãng mạn. Tuy nhiên, do bị quá tải bởi sự phức tạp về thay đổi sinh lý, các nhu cầu và năng lực xã hội của trẻ tự kỷ vốn đã hạn chế lại càng hạn chế hơn. Trẻ cảm nhận về cô đơn, thu mình trong xã hội và trở nên trầm cảm. Với sự kích thích gia tăng, trẻ dễ tăng nguy cơ và dễ bị tổn thương.

Các nhà khoa học đã chỉ ra, trẻ trong giai đoạn này tăng các lo âu xã hội và tự nhận thức được khiếm khuyết của bản thân. 84% trẻ tự kỷ trong giai đoạn này bị suy giảm trong các hoạt động thường ngày. Nhiều trẻ xuất hiện các lo âu đi kèm và trở nên bồn chồn, khó ngủ, ảnh hưởng đến chất lượng của giấc ngủ.

3. Khó khăn và nguy cơ đối với trẻ tự kỷ ở tuổi dậy thì và vấn đề tình dục

- Chúng ta đều nhận thấy rằng trẻ tự kỷ sẽ gặp nhiều trở ngại hơn so với trẻ bình thường khác, rất khó cho cha mẹ chuẩn bị trước để đối phó với những thay đổi sinh lý của con em mình, nhất là đối với trẻ tự kỷ thuộc dạng thấp (low-functioning) không có đủ khả năng về ngôn ngữ để diễn đạt hay hiểu được những lời giải thích. Nhiều trẻ khi dậy thì có thân hình to khỏe, có sức mạnh hơn cả người lớn khiến vấn đề kiểm soát hành vi hung hăng, tự hại, hoặc gây thương tích cho người thân càng trở nên khó khăn hơn.
- Theo các chuyên gia, phần lớn trẻ tự kỷ ở tuổi dậy thì vẫn kén ăn, kén mặc như khi còn nhỏ, và không dễ buộc trẻ phải ăn uống nhiều hơn vì sự đòi hỏi phát triển của cơ thể, còn một số khác lại sinh chứng béo phì vì thiếu sinh hoạt ngoài trời và không biết tập thể dục thường xuyên. Ngoài ra, một số thanh thiếu niên tự kỷ có sự háo hức tình dục mạnh mẽ và thủ dâm rất công khai. Riêng các em tự kỷ thuộc dạng cao (high-functioning) thì lại muốn có người tình- bạn trai hay bạn gái.

- Rối loạn phát triển lan toả khiến trẻ tự kỷ mắc khiếm khuyết trong tương tác xã hội, ngôn ngữ và hành vi. Trẻ rất khó khăn trong việc điều chỉnh cảm nhận của bản thân, biểu đạt mong muốn của mình với những người xung quanh và luôn cảm nhận sự quá tải về các tác động từ bên ngoài.

- Với những trở ngại đó, khi bước vào độ tuổi dậy thì, trẻ tự kỷ dễ trở thành nạn nhân bị lạm dụng tình dục do không có khả năng tự bảo vệ bản thân, không có khả năng phản ứng, phản kháng lại các tác động gây hại đến cơ thể mình hoặc dễ bị rủ rê, lợi dụng tình dục, hoặc bị lôi cuốn vào những hành động có tính thách thức, xúi dục của bạn bè. Với các nạn nhân của lạm dụng tình dục, lạm dụng tình dục gây nên những hệ quả cả về thể chất và tâm lý. Về thể chất, nạn nhân nữ có thể mang thai ngoài ý muốn, mắc các bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục, đau dạ dày, đau đầu, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ. Về tinh thần, nạn nhân của lạm dụng tình dục có thể phải chịu gánh nặng về tâm lý cả cuộc đời.

Do đó, trẻ tự kỷ cần sự đồng hành của cha mẹ, người lớn, người chăm sóc như một chiếc cầu nối giữa trẻ với thế giới bên ngoài.

(Ảnh: internet)

4. Dạy con tự kỷ trong tuổi dậy thì về giới tính, tình dục

Để giúp trẻ tự kỷ nhận thức và có cái nhìn tốt đẹp về bản thân, nhất là học được những kinh nghiệm lành mạnh, tùy vào mức độ khuyết tật và khả năng nhận thức mỗi trẻ, việc giáo dục giới tính và tình dục cho trẻ cần được thực hiện một cách đơn giản, thiết thực, từ từ và kiên nhẫn.

- Giải thích cho trẻ về những bộ phận khác nhau trên cơ thể, sự khác biệt về thân thể giữa nam và nữ qua hình ảnh, tranh vẽ, mô hình búp bê, tài liệu, sách vở hay những câu chuyện có liên quan. Dạy trẻ tự kỷ biết về các tên gọi và nhận dạng đúng những bộ phận trên cơ thể cũng là cách hay nhất để bảo vệ con em mình.
- Đối với trẻ gái, hãy dạy con phải làm gì khi có kinh nguyệt lần đầu, ví dụ, nên dạy con biết cách nhờ sự giúp đỡ ở phòng y tế trường, nói với cô giáo, gọi điện thoại cho cha mẹ, hoặc biết cách dùng băng vệ sinh cá nhân đã chuẩn bị sẵn. Dạy con về chuyện bảo vệ các phần kín trên cơ thể như cách mặc áo ngực khi thấy vú nhô lên.

- Đối với con trai, hãy dạy con không nên lo lắng nếu xảy ra chuyện mộng tinh (wet dream) đầu đời. Hãy nói đó là chuyện thường tình, và chỉ cần nói trẻ về việc thay quần mới khi gặp tình huống đó.

- Dạy trẻ về cách ngăn ngừa mùi hôi cơ thể, cách chăm sóc và vệ sinh cá nhân (cạo râu ở bạn nam, cách vệ sinh vùng kín ở cả nam và nữ).

- Dạy trẻ biết cách bảo vệ thân thể, phân biệt sự đụng chạm cơ thể khi nào thích hợp, khi nào không thích hợp, ai được phép đụng chạm vào cơ thể mình, ai không được phép, chỗ nào trên cơ thể không được cho người khác đụng chạm, thế nào là đụng chạm tốt hay xấu, ví dụ, phải dạy trẻ hiểu được rằng nếu bất cứ ai hôn, đụng chạm ngực, mông, phần kín thân thể của mình mà không có sự đồng ý hoặc đã nói “không” nhưng vẫn tiếp tục sờ mó thì đó là sự đụng chạm xấu.

- Dạy trẻ tuổi dậy thì về sự riêng tư, khiêm tốn, biết người và biết mình. Điều này thường rất mơ hồ nên thường khó khăn để trẻ hiểu được. Do đó, cần giúp trẻ nhận định được và hiểu biết về những bối cảnh khác nhau trong giao tiếp xã hội. Điều quan trọng làm sao để trẻ tự kỷ hiểu được rằng sự thoát y hay trần truồng trong phòng tắm hay phòng riêng có khóa là đúng và không nên cởi áo quần nơi công cộng hay ở những phòng sinh hoạt chung.

- Vấn đề thủ dâm: Một số thanh niên tự kỷ thuộc dạng nặng không thể ý thức được rằng thủ dâm có thể chấp nhận được nếu xảy ra trong phòng ngủ và thủ dâm không nên thực hiện trước mặt mọi người. Do đó, cha mẹ cần có hiểu biết về thủ dâm và dạy trẻ bằng hình ảnh những nơi được cho là thích hợp (nơi riêng tư như phòng ngủ) và không thích hợp (phòng khách, nhà ăn, hay nhà vệ sinh công cộng). Nếu chuyện thủ dâm xảy ra trong lớp học, các chuyên gia khuyên giáo viên nên cho trẻ cầm những vật dụng nào đó trong tay, chẳng hạn như banh nhỏ hay đồ chơi khác, để mân mê và tránh sự tự kích thích tình dục.

- Dạy trẻ về cách phòng tránh các nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục, HIV, sử dụng các biện pháp tránh thai ngoài ý muốn. Điều này không dễ, nhưng cha mẹ, người chăm sóc cần biết, tham vấn các chuyên gia, các bác sĩ để có cách hướng dẫn phù hợp cho trẻ vị thành niên, thanh niên tự kỷ.

Để đồng hành cùng trẻ tự kỷ trong quá trình trưởng thành, hướng dẫn các con có cuộc sống và sinh hoạt lành mạnh, cha mẹ hãy dành thời gian cùng con thư giãn, tham gia các hoạt động ngoài trời như thể dục thể thao, làm vườn, chăm sóc vật nuôi cây trồng, đi du lịch, tham gia lễ hội của cộng đồng...

Xem thêm: Ngày Thế giới nhận thức về tự kỷ (2/4): Yêu thương, thấu hiểu, đồng hành cùng trẻ tự kỷ 

TSBT tổng hợp

Nguồn: benhviennhitrunguong.gov.vn; truongchuyenbietkhaitricoso2.com