Bệnh nhân HIV và quyền được có con Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Tìm hạnh phúc làm mẹ

Hoài niệm về quá khứ, anh kể, ngày cưới, khi lên hương đèn, bỗng sốt run cả người. Đi khám, bác sĩ bảo bệnh lao. Xét nghiệm ở Long Xuyên, tỉnh An Giang, anh mới biết trong máu mình có con virus HIV. Không tin đó là sự thật, anh lên Viện Pasteur TP.HCM xét nghiệm vài lần nữa, nhưng cuối cùng đành chấp nhận việc mình đã trở thành kẻ bỏ đi. "Chưa bao giờ biết khóc, vậy mà lần đó tôi đã phải khóc. Tôi không biết vì sao lại mắc bệnh này, chưa bao giờ làm chuyện gì bậy bạ. Nghĩ đến người vợ trẻ, tôi càng cảm thấy có lỗi. Nếu biết trước mình như vậy, tôi sẽ không lấy người ta làm gì cho khổ". Trước áp lực vợ ngày càng lớn tuổi, anh chấp nhận để "thiên hạ” biết mình bị HIV. Đổi lại, vợ anh sẽ được làm mẹ, không bị người đời miệt thị "vô sinh". Vậy mà sự đương đầu ấy lại đem thêm chua chát đến cho anh.

Anh kể tiếp, lặn lội từ Cần Thơ, anh lên BV Hùng Vương TP.HCM xin được thụ tinh bên ngoài để có con với vợ nhưng bị từ chối. "Sao phũ phàng với chúng tôi như vậy? Quyền có con là quyền cơ bản nhất mà cũng không được. Giờ đã 46 tuổi, tôi vẫn mong có con lắm, tôi sẽ chờ đợi chúng ra đời".

Xác minh lại thông tin của các đôi vợ chồng này, tôi vào vai người chồng bị nhiễm HIV muốn thụ tinh với vợ. Tại khoa Hiếm muộn, BV Hùng Vương, sau khi làm xong các thủ tục, đóng 100 ngàn đồng viện phí, chúng tôi được mời vào căn phòng nhỏ khá yên tĩnh. Một bác sĩ nữ còn trẻ tư vấn: "Em đến khám bệnh gì?". "Dạ, em bị bệnh rất nặng nhưng vợ em không bị”. Vị bác sĩ bồn chồn hỏi bệnh gì. Ra vẻ ái ngại tôi tiết lộ chuyện mới cưới nhau được ba tuần, đã phát hiện mình bị nhiễm HIV, nhưng giờ lại muốn có con. "Có thể thụ tinh bên ngoài được không chị?". Cô bác sĩ bảo: "Em kiểm tra kỹ chưa, đã có kết quả xét nghiệm? Phải điều trị uống thuốc...". Tỏ vẻ ngu ngơ, tôi hỏi tiếp: "Em mới bị nên có con cũng không sao phải không chị?". "Vẫn lây cho con với tỷ lệ rất nhỏ, nhưng em nên xin tinh trùng người khác". Khi thấy chúng tôi nài nỉ rất muốn có con chung; vị nữ bác sĩ thẳng thắn: "Tất cả những trường hợp bệnh nhân như em đến đây, chị đều khuyên nên xin tinh trùng người khác".

Tại BV Từ Dũ TP.HCM, sau một giờ chật vật chờ đóng viện phí, "vợ chồng" chúng tôi cũng kiếm được số thẻ 82, khám ở phòng số 3. Thế nhưng, chờ mãi đến hết giờ khám bệnh buổi sáng chúng tôi vẫn không được tư vấn. Chạy liều sang phòng số 1 nhờ tư vấn giúp việc người chị muốn có con nhưng chồng lại nhiễm HIV, một bác sĩ đứng tuổi khuyên nên khám lại vài lần, nếu chồng bị HIV mà vợ không bị thì chỉ có cách xin tinh trùng của người khác.

Có con rất an toàn

Bà Lê Dung - Trưởng tổ tham vấn HIV/AIDS, Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe, Sở Y tế TP.HCM, tư vấn, với những trường hợp cả hai vợ chồng mắc bệnh hoặc chỉ riêng người vợ mắc bệnh thì không nên có con. Nếu người mẹ khi mang thai không được phòng ngừa, tỷ lệ lây cho con sẽ là 30%, còn được phòng ngừa thì tỷ lệ lây chỉ từ 2%-5%. Đáng lo nhất là sức đề kháng của người phụ nữ sẽ yếu ớt sau mỗi lần sinh. Từ đó, việc thực hiện thiên chức của người mẹ cũng khó khăn. Tuy nhiên, với trường hợp chỉ có người chồng mắc bệnh, sẽ thuận lợi hơn cho người phụ nữ muốn sinh con. Vì virus HIV chỉ bám ở tinh dịch, không dính với tinh trùng, có thể thực hiện thụ tinh bên ngoài cơ thể.

ThS.BS. Hồ Mạnh Tường - Tổng thư ký Hội Nội tiết sinh sản và vô sinh TP.HCM (Hosrem), cho biết, trường hợp chỉ người chồng nhiễm HIV thì đủ điều kiện để cặp vợ chồng có thể có con. Virus HIV chỉ có thể có trong tinh dịch và các tế bào, chứ không có trong tinh trùng. Hiện nay, kỹ thuật hỗ trợ sinh sản bằng thụ tinh trong ống nghiệm (TTTÔN) không thông qua giao hợp trực tiếp là hiệu quả và an toàn cho người vợ với chính người chồng nhiễm HIV. Cũng theo BS. Mạnh Tường, tinh trùng sẽ được xử lý bằng kỹ thuật lọc, rửa, giúp loại trừ hoặc giảm thiểu số lượng virus truyền bệnh, giúp khả năng lây truyền từ chồng sang vợ khi thụ thai gần như bị loại trừ. Cụ thể, với kỹ thuật TTTÔN, chỉ cần một số ít tinh trùng sau khi xử lý, được cho thụ tinh với trứng bên ngoài cơ thể. Sau đó, phôi hình thành sẽ được đưa vào buồng tử cung bằng dụng cụ chuyên biệt. Đặc biệt, nếu sử dụng kỹ thuật tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI) để tạo phôi, người ta chỉ cần sử dụng một tinh trùng và một trứng. Từ đó, khả năng lây bệnh gần như bị loại trừ tuyệt đối.

Sự an toàn này đã được nhiều nước trên thế giới minh chứng. Năm 2002, một nghiên cứu tổng kết thực hiện 2.000 lần thụ tinh nhân tạo với tinh trùng của chồng nhiễm HIV cho 800 phụ nữ, cho thấy không có một trường hợp nào bị lây nhiễm HIV. Nhiều nghiên cứu với cỡ mẫu nhỏ hơn cũng cho kết quả tương tự. Hơn nữa, hiện nay với các kỹ thuật sinh học phân tử hiện đại, có thể định lượng, kiểm tra được số lượng virus trong tinh dịch đã giảm, số lượng virus trong mẫu tinh trùng đã xử lý, kết quả tinh trùng âm tính với HIV... nên rất dễ dàng thực hiện thụ tinh nhân tạo một cách an toàn.

Nhưng chưa ai dám làm

Cũng theo BS. Mạnh Tường, nhu cầu có con ở người nhiễm HIV là tương đương hoặc có khi còn bức thiết hơn cả người khỏe mạnh bình thường. Theo một nghiên cứu, có đến 29% người nhiễm HIV mong muốn có con. Đối với một số người nhiễm HIV, việc có con là mục đích duy nhất để họ tiếp tục sống có ích. Hơn nữa, đó là nguyện vọng chính đáng của những người phụ nữ bình thường nhưng có chồng nhiễm HIV. Thế nhưng, do ngành y tế chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể nên các cơ sở y tế không dám thực hiện. Ngành y tế cần tôn trọng quyền và mong muốn có con của các cặp vợ chồng nhiễm HIV. Thiết nghĩ, nên để các cặp vợ chồng tự quyết định nên có con hay không sau khi được cung cấp đầy đủ thông tin về sức khỏe và nguy cơ lây nhiễm.

Mặt khác, với các hiểu biết và tiến bộ của khoa học và y học về HIV/AIDS, người nhiễm HIV hiện có thể tiếp tục sống một cuộc sống khỏe mạnh trong một thời gian dài. Về mặt xã hội, hầu hết các nước trên thế giới đều thực thi hoặc kêu gọi việc tránh phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và tạo mọi điều kiện để người nhiễm HIV có thể sống và làm việc như người bình thường.