Ấn tượng ban đầu có quan trọng không? Thứ Ba, 07/09/2021, 14:00

Dường như chúng ta khó có thể kìm hãm được xu hướng này cho dù nó có thể dẫn đến những nhận định không chính xác về một con người. Một loạt các thử nghiệm được thực hiện bởi hai nhà tâm lý học Janine Willis và Alexander Todorov vào năm 2006 cũng đã tiết lộ rằng chỉ mất một phần mười giây để tạo nên ấn tượng về một người lạ đến từ khuôn mặt và sự tiếp xúc lâu hơn không làm thay đổi đáng kể những ấn tượng đó. Một trong những lý giải thú vị cho hiện tượng này chính là “Hiệu ứng hào quang” [Halo Effect].

Ấn tượng ban đầu tạo nên hiệu ứng hào quang như thế nào?

Trước tiên, hiệu ứng hào quang đề cập đến xu hướng chúng ta cho phép một đặc điểm cụ thể hoặc ấn tượng tổng thể ban đầu về một người hay một đối tượng ảnh hưởng đến cách chúng ta đánh giá về các khía cạnh khác của họ.

Một loạt các nghiên cứu khác nhau đã chỉ ra sự ảnh hưởng này trong nhiều môi trường, từ lớp học, nơi làm việc cho đến việc kinh doanh trên thị trường.

Trong môi trường giáo dục

Vẻ bề ngoài của học sinh có ảnh hưởng đáng kể đến đánh giá chủ quan của giáo viên về năng lực học tập và điểm số của họ. Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 1968 bởi Rosenthal và Jacobson đã phát hiện ra rằng giáo viên thường phát triển kỳ vọng đối với học sinh của họ không chỉ dựa trên học bạ mà còn dựa trên ngoại hình của học sinh. Trong thử nghiệm này, các giáo viên được cung cấp thông tin khách quan về tiềm năng học tập cùng với một bức ảnh của học sinh. Kết quả cho thấy kỳ vọng của giáo viên về việc học tập trong tương lai của họ có liên quan đáng kể đến sức hấp dẫn về vẻ bề ngoài của học sinh được thể hiện trong bức ảnh. Trong cuốn sách “Tư duy nhanh và chậm”, giáo sư Daniel Kahneman cũng đã thừa nhận và mô tả về quá trình đánh giá và cho điểm bài luận của sinh viên bị ảnh hưởng và thiên vị như thế nào bởi sự thành công trong bài luận đầu tiên của họ. Từ đó, tác giả đã tự xây dựng chiến lược riêng để tránh thiệt thòi của sinh viên của mình.

Thực tế, sự đánh giá của giáo viên có thể tạo nên rất nhiều bất lợi cho học sinh, thậm chí sự nỗ lực học tập của họ không được ghi nhận bởi sự so sánh với những điều được gọi là “ấn tượng ban đầu” này. Có được hiểu biết về cách mà hiệu ứng hào quang đang tác động sẽ phần nào giúp giáo viên có được những đánh giá khách quan hơn dựa trên những gì học sinh đang thể hiện trên mỗi sản phẩm và minh chứng học tập của mình.

Trong tuyển dụng và môi trường làm việc

Hiệu ứng hào quang được nói đến trong tuyển dụng là tất cả những gì về ấn tượng ban đầu, dù đó là trên giấy, hình ảnh hay gặp mặt trực tiếp. Như bạn biết đó, ấn tượng ban đầu có thể đánh lừa nhà tuyển dụng một cách đáng kinh ngạc, làm mờ đi những cái nhìn khách quan của họ với ứng viên. Cụ thể, khi nhận một CVs, một nhà tuyển dụng có thể bị ấn tượng bởi một ứng viên tốt nghiệp từ trường đại học nổi tiếng hay có kinh nghiệp làm việc trong một công ty tên tuổi nào đó. Những ấn tượng tốt đẹp này có thể tiếp tục làm sai lệch nhận thức của họ về những phần còn lại trong hồ sơ. Các quyết định tuyển dụng bị ảnh hưởng quá lớn bởi hiệu ứng hào quang rất dễ là một quyết định tuyển dụng tồi và ảnh hưởng xấu cho cả hai bên.

Đứng từ góc độ của một ứng viên việc tạo điểm nhấn vào những gì “đáng khoe” của mình cũng sẽ là một lợi thế trong trường hợp này. Đồng thời, một nhà tuyển dụng giỏi là một người không dễ gì bị che mắt bởi những hiệu ứng hào quang ban đầu.

Trong kinh doanh và marketing

Hiệu ứng hào quang thường được xem là một nền tảng tư duy để gia tăng thương hiệu cho sản phẩm hay doanh nghiệp. Khi họ tạo được ấn tượng tốt ban đầu đối với khách hàng đích thì khách hàng có xu hướng nhìn toàn bộ công ty hay các khía cạnh khác của sản phẩm một cách tích cực hơn. Chiến lược này được thể hiện ra thông qua một vài cách như: Sự xác nhận, tin dùng của người nổi tiếng; một người mẫu đại diện hay một thiết đẹp mắt, tên công ty. Ngược lại, nó cũng khiến một công ty hay thương hiệu phải rơi xuống vực thẳm khi lần đầu họ được biết đến lại thông qua một scandal được lan truyền trên mặt báo hay một lỗi nhỏ không thể click chuột vào một trang website có hơn 2 tỷ người dùng.

Tóm lại, dù có muốn hay không thì ấn tượng ban đầu vẫn có những tác động đáng kể lên cách chúng ta đánh giá về người khác hay các đối tượng cụ thể. Nếu chúng ta biết tận dụng ấn tượng ban đầu thì hiệu ứng hào quang sẽ giúp ta bước đi dễ dàng hơn trong việc tạo dựng mối quan hệ và xây dựng thương hiệu. Ngược lại, nếu chúng ta bị thao túng bởi chúng thì những ảnh hưởng tiêu cực là không thể tránh khỏi, chúng ta có khả năng đánh giá sai hoặc bỏ lỡ đi những cơ hội kết nối tuyệt vời.