Vì sao dịch vụ tư vấn, xét nghiệm HIV tự nguyện chưa phát huy hiệu quả Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Đặc điểm của những người có HIV/AIDS và những người có nguy cơ cao là thường lo lắng, muốn được biết được tình trạng HIV của mình càng sớm càng tốt, và chẳng may nếu có HIV dương tính thì kết quả cần phải được giữ kín. Một số người khác dù rất muốn đi kiểm tra, nhưng còn phải lo làm ăn kiếm sống, nên chưa thể đi xét nghiệm được. Vì thế, các điểm dịch vụ tư vấn và xét nghiệm HIV tự nguyện, miễn phí là điểm đến lý tưởng cho nhiều người. Tuy nhiên, do công tác tuyên truyền về dịch vụ này chưa thật sự sâu rộng, và theo đánh giá của nhiều người, dịch vụ này vẫn còn một số nhược điểm, nên dù đã đi vào hoạt động nhiều năm, nó vẫn chưa phát huy hiệu quả như ý định ban đầu đã đặt ra.

Qua khảo sát tại hai thành phố Hà Nội và Hải Phòng, chúng tôi nhận thấy mô hình dịch vụ VCT vẫn còn có những bất cập như phản ánh của nhiều người là có cơ sở. Trong khi tâm lý chung của những người có HIV/AIDS và những người có nguy cơ cao là giữ kín chuyện đi xét nghiệm của mình, thì các điểm dịch vụ VCT hầu hết lại nằm trên các tuyến phố lớn, nơi có đông người qua lại. Chưa biết kết quả xét nghiệm ra sao, nhưng với những người đi xét nghiệm, để người khác nhìn thấy mình vào phòng xét nghiệm HIV/AIDS chẳng khác nào "lạy ông tôi ở bụi này". Đó là điều mà họ không hề muốn, vì một điều đơn giản, theo suy nghĩ của họ (cũng phần nào phản ánh thực tế), nhiều người vẫn quan niệm rằng nếu đã vào phòng xét nghiệm thì "không SIDA cũng là dạng chích choác, mại dâm...".

Điểm thứ hai, một điều muôn thuở, đó là thái độ của nhân viên y tế trong các điểm dịch vụ này. Ở một số nơi, một số người vẫn có thói quen hách dịch, coi thường, thậm chí xúc phạm danh dự của những người đến tư vấn và làm xét nghiệm. Thái độ như thế có lẽ khó có thể làm yên lòng những người luôn mang trong mình mặc cảm và dễ tổn thương này.

Điểm thứ ba hoàn toàn liên quan đến công tác tuyên truyền. Không thể phủ nhận cố gắng của các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong việc tuyên truyền, giới thiệu về dịch vụ này. Nhưng số những người còn mơ hồ, thậm chí không biết gì về dịch vụ VCT vẫn còn rất nhiều. Đa số họ thường không có thời gian và điều kiện để cập nhật thông tin trên TV, báo chí... nên thông tin trên những kênh này thường không được mấy người biết đến. Trong khi đó, kênh truyền thông qua loa phát thanh (ở đâu, làm gì cũng có thể nghe được), pa nô, áp phích, đặc biệt là truyền thông trực tiếp qua đội ngũ đồng đẳng viên, tình nguyện viên, dù đã làm tốt nhưng chưa thật sự sâu, rộng. Chính điều này đã dẫn đến những sự hiểu lầm và trở thành nguyên nhân cản trở nhiều người đến với dịch vụ VCT. Ví dụ: họ sợ bị lộ tên tuổi trong quá trình đăng ký làm xét nghiệm và thông báo kết quả; sợ mất tiền; sợ tinh thần, thái độ của bác sĩ... Có những người không sợ những điều đó nhưng lại không nhận ra những nguy hại từ việc không biết tình trạng HIV/AIDS của mình nên cũng không đi xét nghiệm.

Chính vì những điều này, xin có một vài góp ý với ngành y tế, các cơ quan, tổ chức, đơn vị tài trợ và triển khai các dịch vụ VCT như sau:

- Tăng cường công tác tuyên truyền về dịch vụ này trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là qua hệ thống loa phát thanh, pa nô, áp phích và truyền thông trực tiếp qua đội ngũ đồng đẳng viên, tình nguyện viên, những người gần gũi với người có HIV/AIDS và người có nguy cơ cao;

- Nâng cao tinh thần trách nhiệm, thái độ của y bác sĩ, nhân viên y tế tại các điểm dịch vụ VCT

- Chuyển địa điểm dịch vụ VCT vào những vị trí kín đáo hơn, không nên đặt tại các tuyến phố lớn, đông người qua lại.

Làm được những điều này, chắc chắn trong thời gian không lâu, hiệu quả của dịch vụ này sẽ được cải thiện rõ rệt, đáp ứng được mục tiêu ban đầu mà dịch vụ đặt ra, cũng như yêu cầu của những đối tượng có nhu cầu sử dụng.

Việt Hà