Thay th? ma túy b?ng methadone Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Chánh thanh tra Bộ Y tế Trần Quang Trung, trưởng tiểu ban phòng chống tác hại ma túy (Bộ Y tế), ủy viên ban soạn thảo phác đồ điều trị cho người nghiện bằng methadone, nói với Tuổi Trẻ Cuối Tuần:

- Điều 21 của Luật phòng chống HIV năm 2006 đã cho phép dùng biện pháp thay thế ma túy để giảm hại HIV, đây là lý do quan trọng giúp phê chuẩn quyết định này trong khi Luật phòng chống ma túy lại qui định không được mua bán, tàng trữ, sử dụng trái phép chất ma túy.

Người sử dụng ma túy trái phép là phạm pháp, nhưng những người nghiện không cai được thì sẽ ra sao? Phải tìm chất thay thế ma túy để họ sử dụng, mà một trong những chất thay thế đã được sử dụng ở nhiều nước trên thế giới là methadone.

* Tại sao methadone lại được sử dụng để điều trị thay thế ma túy, trong khi thực chất đây cũng là một loại ma túy, thưa ông?

- Methadone có những ưu điểm là sử dụng theo đường uống, thời gian lưu lại trong cơ thể ít nhất là 24 giờ, chỉ phải sử dụng một lần trong ngày nên không gây hiện tượng tăng liều; không tạo những kích thích, hưng phấn dẫn đến gây bạo lực như heroin... Tóm lại, là một người nghiện khi thiếu ma túy sẽ xuất hiện cơn đói ma túy, methadone sẽ giúp làm mất cơn đói này để họ có thể sống và làm việc bình thường. Thông thường, người nghiện ma túy theo đường chích hay sử dụng chung bơm kim tiêm, dễ lây lan HIV trong nhóm và ra cả cộng đồng, trong khi methadone sử dụng theo đường uống sẽ giảm được tác hại.

Đại diện phía Pháp giới thiệu với ông Lương Ngọc Khuê, phó vụ trưởng Vụ Điều trị (Bộ Y tế), thiết bị cung cấp methadone

- Ngay ở Pháp, Mỹ... cũng có nhiều ý kiến tranh cãi rất dữ về việc có hay không cho phép sử dụng chất ma túy thay thế kiểu như methadone. Ở các nước, họ coi người nghiện như một dạng bệnh, có căn nguyên do những stress trong cuộc sống, do bị sa ngã, do suy nghĩ lệch lạc...

Trong khi suy nghĩ của đại bộ phận người VN coi người sử dụng ma túy là một loại tội phạm mà theo tôi là không đúng. Trong lần đi khảo sát việc sử dụng methadone mới đây ở nước ngoài, tôi đã thấy những người đeo cà vạt, xách cặp táp... uống methadone trước khi đi làm, và tôi được biết đây là những công chức lỡ nghiện ma túy. Ở vấn đề này, mình phải học theo các nước.

* Như vậy, việc cho phép sử dụng methadone sẽ được tiến hành như thế n

Một đơn thuốc có chỉ định methadone dành cho người nghiện tại Pháp Tại Pháp, methadone được cung cấp cho người nghiện theo giờ nhất định bằng nhiều hình thức: tại trạm cung cấp, trên xe buýt. Họ cũng đã sản xuất ra một loại máy chỉ cần bấm nút, máy sẽ tự động nhả ra một liều methadone...; tất cả chi phí được trích từ nguồn phúc lợi xã hội. Hiện ở Pháp có khoảng 160.000 người nghiện ma túy, tỉ lệ người dưới 35 tuổi nghiện ma túy nhiễm HIV đã giảm từ 50% xuống dưới 0,3% kể từ khi áp dụng chương trình methadone. Tại châu Á, Hong Kong là nơi có chương trình methadone lâu dài và qui mô nhất. Sở Y tế Hong Kong đã cung cấp methadone cho người nghiện thuốc phiện từ những năm 1970. Hiện nay, chương trình đang cung cấp methadone hằng ngày cho khoảng 8.000 người nghiện tại Hong Kong, được coi là thành công nhất trong số các chương trình phòng HIV liên quan đến sử dụng ma túy. Thái Lan cũng đã xây dựng chương trình methadone từ những năm đầu 1980. Trung Quốc đã có tám chương trình methadone được triển khai tại Vân Nam và Quảng Châu từ 2004, nay đang có kế hoạch nâng số điểm cung cấp methadone lên 1.000 điểm nhằm cung cấp cho 200.000 người nghiện thuốc phiện. Malaysia, Indonesia, Myanmar đều đang có những chương trình thí điểm và có ý định mở rộng ra cộng đồng.

- Không phải methadone là chất thay thế thần tiên. Phải là những người nghiện có ý chí, mong muốn rời bỏ ma túy nhưng tình trạng “nghiện” đã trở thành bệnh lý thì mới có thể dùng. Với phương pháp này, trước hết là phải tự nguyện. Ở dự án thí điểm tại Hải Phòng, sẽ có 700 người nghiện đã nhiễm HIV được sử dụng methadone từ nguồn tài trợ 250.000 USD của Bộ Phát triển quốc tế Vương quốc Anh và Tổ chức Hỗ trợ phát triển Hoa Kỳ.

Với nguồn tiền này, methadone sẽ được cấp phát cho các cơ sở y tế trong phạm vi thực hiện dự án, hằng ngày người nghiện sẽ được uống methadone (ở dạng xirô để tránh thất thoát) trước mặt cán bộ dự án. Với giá thành hiện nay, liều cho một người nghiện mỗi ngày có giá khoảng 10.000 đồng. Chương trình methadone thay thế này cũng sẽ được triển khai ở TP.HCM.

* Ở Pháp, methadone được giữ trong hầm có tới năm tầng khóa để bảo quản. Khi thực hiện dự án, các ông sẽ làm gì để có thể tránh thất thoát, bởi nếu không, methadone sẽ xuất hiện trên thị trường?

- Các điểm cấp phát methadone sẽ được giao cho nhân viên y tế bảo quản trong tủ riêng có khóa, hằng tháng thanh tra sở y tế sẽ theo dõi, kiểm tra việc cấp phát, sử dụng methadone và định kỳ sáu tháng, Bộ Y tế sẽ lập đoàn kiểm tra thực hiện dự án. Việc quản lý, cấp phát và sử dụng methadone sẽ thực hiện theo qui chế quản lý thuốc gây nghiện.

Hiện tại, tôi được biết Sở Y tế Hải Phòng đã chuẩn bị xong các điều kiện để triển khai dự án, cái thiếu của chúng ta là đội ngũ cán bộ tư vấn có thể hiểu tâm lý và cuộc sống của người nghiện, động viên họ bỏ heroin để trở về cuộc sống bình thường với methadone. Chúng tôi cũng đang có ý tưởng tổ chức “nhà xã hội” dành cho người nghiện, để tư vấn về pháp luật, dạy nghề, tư vấn tâm lý, khám chữa bệnh... cho họ.

* Cho phép sử dụng một chất ma túy để thay thế heroin là một quyết định khá nhạy cảm của Bộ Y tế?

- Có một thực tế là tỉ lệ tái nghiện sau cai ở nước ta rất lớn, nhiều khi ra khỏi trung tâm cai nghiện là... tái nghiện. Hiện đã có một số bài thuốc như Cedemex, Bông Sen hay phương pháp điện châm cai nghiện nhưng đều mới chỉ dừng ở tác dụng hỗ trợ cắt cơn. Nhiều người trong chúng ta có suy nghĩ rất nặng nề về người nghiện, nhưng với những người làm y tế chúng tôi, nghiện cũng là một chứng bệnh. Tất nhiên ở phạm vi dự án này tất cả mới đều là thử nghiệm, với mục tiêu lớn nhất là giảm lây lan HIV.

Lan Anh thực hiện