Quyền được làm việc của người có HIV Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Luật pháp Việt Nam và quốc tế nói chung đều quy định: "Không được cho thôi việc hoặc chấm dứt hợp đồng lao động, không được có hành vi phân biệt đối xử với người lao động bị nhiễm HIV/AIDS...". Thế nhưng trên thực tế, người HIV/AIDS ở nước ta rất khó, rất ít có khả năng tìm được việc làm. Trong khi đó, lao động là một trong những quyền quan trọng nhất của bất kỳ ai. Cũng như tất cả những người bình thường khác, người có HIV cũng phải nuôi gia đình, phải có tiền mua thuốc, phải sống. Sự thiếu hiểu biết và sự kỳ thị của một bộ phận cộng đồng đã làm nặng nề, khó khăn thêm cuộc sống vốn đã rất khó khăn của những người có HIV. Cần phải làm gì để giảm bớt, tiến tới xoá bỏ tình trạng này?

Trong khi đại dịch HIV đang lan rộng, người nhiễm HIV đã có mặt tại tất cả các lĩnh vực xã hội, ngành nghề lao động thì tại các DN vẫn coi HIV chỉ gắn liền với những tệ nạn xã hội: Ma tuý, mại dâm. Người lao động bị kỳ thị, thậm chí bị gây sức ép, buộc phải thôi việc.
 
Hai câu chuyện buồn

Anh T (Thanh Hoá) vốn là  một  bí thư đoàn năng động, có triển vọng thăng tiến, sống hoà nhập trong Cty đã 10 năm. Vậy mà, khi biết anh bị nhiễm HIV, cơ quan đã có ngay đánh giá: "Không hoàn thành nhiệm vụ". Sau đó ngay cả người đồng nghiệp tin cậy, người mà anh vẫn xưng "chú và cháu" rất thân thiết cũng tìm cách thoái thác, không muốn gặp bằng những lời cáo bận, hết lần này đến lần khác. Cuối cùng, anh phải chọn hướng giải quyết mà cơ quan dường như chỉ chờ anh nói ra: Làm đơn xin thôi việc".

Một trường hợp khác, anh H (HN) cho biết: "Tôi đang công tác tại một ngân hàng, chỉ 1 ngày sau khi Cty biết tôi bị nhiễm, GĐ gọi tôi lên gặp và ngay lập tức tôi phải chuyển từ phòng Tín dụng sang hành chính. Tin lan nhanh, đồng nghiệp không dám động tay vào cốc nước của tôi. Ai cũng e dè khi nói với tôi. Không chịu nổi sức ép, tôi đã xin thôi việc, cắt điện thoại, không tiếp xúc với ai, nằm nhà chờ chết".

Đây là hai, trong số khá nhiều câu chuyện người lao động bị thôi việc khi nhiễm HIV mà  chúng tôi biết được qua các CLB đồng đẳng ở Hà Nội.

Bộ Y tế: Có những việc người nhiễm HIV/AIDS không được tham gia

PGS - TS Trịnh Quân Huấn, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng và Phòng chống HIV/AIDS thừa nhận: "Mặc dù Pháp lệnh Phòng chống HIV/AIDS  đã cấm kỳ thị, hoặc phân biệt đối xử với người nhiễm dưới bất cứ hình thức nào, nhưng trên thực tế đã có nhiều trường hợp bị kỳ thị. Người dân còn hiểu chưa đúng về con đường lây, nên nghĩ ăn cơm cùng mâm, ngồi cạnh, thậm chí làm việc cùng cũng có thể lây bệnh. Nhưng cũng có thể vì sức khoẻ, người nhiễm sau nhiều năm không có khả năng tiếp tục đảm nhiệm công việc, đặc biệt là việc nặng: Thợ mỏ, công nhân xây dựng... Có khi chính người nhiễm HIV trễ nải công việc.

Và hơn nữa, Bộ Y tế cũng đã quy định một số công việc người nhiễm HIV không được tham gia: Các dịch vụ y tế, dịch vụ phẫu thuật chỉnh hình, thẩm mỹ có tiếp xúc trực tiếp với máu và dịch sinh học của cơ thể người. Đây cũng là vì quyền lợi của cộng đồng. Do đó, quan trọng là hiểu đúng và hành xử đúng với HIV/AIDS. Song song với công tác tuyên truyền chống phân biệt kỳ thị, trong khối các doanh nghiệp cũng cần xây dựng chương trình phòng chống HIV/AIDS tại nơi làm việc". 

Doanh nghiệp vẫn đặt HIV/AIDS ngoài lề

HIV có thể gõ cửa bất cứ DN sử dụng lao động nào. Nhưng theo ông Nguyễn Quang Vinh -  Phòng Thương mại và Công nghiệp VN: "Phần lớn các DN nhỏ và vừa - chiếm hơn 90% DN -  đều chưa quan tâm đến HIV/AIDS".

Về chính sách, VN chưa có khung pháp lý hướng dẫn và yêu cầu các DN phải thực hiện trách nhiệm đối với người nhiễm HIV/AIDS ở người lao động. Bộ Tài chính cũng chưa có quy định việc thành lập và hoạt động của Quỹ Phòng chống HIV/AIDS tại các DN - để nguồn tài chính cho hoạt động này  là một khoản chi chính thức".

Không chỉ chủ DN chưa quan tâm đến HIV, mà ngay cả người lao động cũng cho rằng, người có HIV sẽ làm tổn hại cho DN. Khảo sát của ILO và UNDP tại HN và TPHCM cho biết: Chỉ có 10% người lao động cho rằng, nhà máy cần có quỹ đầu tư chăm sóc sức khoẻ cho người nhiễm. Thậm chí, cán bộ y tế tại một nhà máy còn cho rằng: "Nếu tôi chấp nhận hoặc ủng hộ người nhiễm HIV, có nghĩa là tôi phải chịu trách nhiệm về sức khoẻ của anh ta".