Những bài học chống AIDS Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Những quốc gia như Brazil, Mexico, và Peru đang dẫn đầu trong mọi lĩnh vực liên quan như điều trị, phòng ngừa, và nghiên cứu – theo những báo cáo của Jon Cohen trong ấn bản chuyên đề về AIDS số ra tuần này của tạp chí Science.

“Các quốc gia nghèo hơn thường đối mặt với những thách thức lớn hơn, và vì thế, phần đông đang trở nên tệ hơn”, ông ta nhận định. “Nhưng vẫn có rất nhiều ngoại lệ”.

Trong một bài bình luận, Dr. Anthony Fauci – Giám đốc Viện Các bệnh do dị ứng và lây nhiễm quốc gia (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) thuộc Viện Sức khỏe quốc gia Hoa Kỳ (the U.S. National Institutes of Health) – viết rằng, mặc dù có sự tiếp sức của nhiều loại thuốc đặc trị AIDS nhiều hiệu năng nhưng “nhiều thách thức quan trọng vẫn còn đó và những nỗ lực của toàn cầu đang gặp thất bại trong phần nhiều những thách thức ấy”.

Fauci chỉ ra rằng, năm 2005, trong số 4,1 triệu ca lây nhiễm HIV mới trên toàn thế giới được ước lượng thì đã có hơn 2,8 triệu cái chết được báo cáo. Tuy vậy, “chúng ta biết rằng nếu mọi biện pháp phòng ngừa và chữa trị hiện nay được áp dụng đúng mức thì vẫn có thể đem lại tác dụng hết sức đáng kể”.

Và Cohen nêu lên những ví dụ về Caribbean và Mỹ La tinh cho thấy các quốc gia thật sự có thể đạt tiến bộ trong việc chống AIDS.

Một ví dụ chính là Haiti, một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới, nơi 80% dân số được xem là đang sống dưới cả mức nghèo. Dù vậy, ngay ở đây, các nhân viên chăm sóc sức khỏe vẫn tìm được cách vượt qua những bất lợi để tạo nên hệ thống chữa trị hiệu quả cho người bị nhiễm HIV.

Theo Cohen, điều này cho thấy “ngay cả với những con người nghèo nhất thế giới này, vẫn có “lối ra” cho họ”.

Và để thu thập thêm thông tin cho bản báo cáo, Cohen đã ghé qua nhiều nước thuộc Mỹ La tinh và Caribbean – nơi được ước tính có tới 2 triệu người nhiễm HIV, nhiều hơn cả Hoa Kỳ và các nước Tây Âu gộp lại. Ở vài nước, HIV chủ yếu lan truyền qua đường tình dục giữa những người đồng tính nam. Song ở một số nơi khác, đặc biệt là vùng Caribbean, quan hệ lưỡng giới là “nguồn sáng tạo” chính, nhất là qua các công nhân tình dục; Puerto Rico cũng có vấn đề riêng của mình khi nguồn lây nhiễm lớn nhất nằm ở những người tiêm chích qua đường tĩnh mạch. Trong khi có khoảng 90.000 người chết mỗi năm vì AIDS, khu vực này vẫn được xem là khá hơn châu Phi nhiều trên vài phương diện nào đó; 68% số người nhiễm HIV đang được dùng thuốc đặc trị so với 17% vùng rìa Sahara châu Phi. Tuy nhiên, Cohen cho rằng những con số này không phản ánh chính xác do nó chịu ảnh hưởng bởi mật độ người có khả năng nhiễm HIV từ quốc gia đông dân hàng thứ năm trên thế giới là Brazil. Qua đó, Cohen cũng cho thấy có những khác biệt lớn giữa – thậm chí trong – các quốc gia.

Peru là một ví dụ, quốc gia này đang trở thành “nam châm” thu hút các cuộc nghiên cứu, và các khoa học gia của họ đang tiến hành nhiều thử nghiệm thuốc đáng quan tâm, theo Cohen. “Ở đây họ làm tốt đấy”.

Trở lại ví dụ về Haiti, Cohen nói: “Có một lo sợ rằng các nước nghèo sẽ không thể đương đầu nổi với thách thức nghiệt ngã này, nhưng Haiti đã cho thấy rằng mọi việc không phải là to tát gì. Người nghèo cũng như người giàu vẫn có cùng khát vọng sống, thế thôi”.

Không phải mọi quốc gia trong báo cáo của Cohen đều xứng đáng nhận được khen ngợi và khích lệ, chẳng hạn như nước Cộng hòa Dominican, tiếp giáp với Haiti, lại phải cực nhọc hơn người láng giềng rất nhiều trong cuộc chiến đấu chống lại bệnh dịch này. Và Cohen phê phán, “thái độ thiếu quan tâm của chính phủ nước này cũng như chủ trương phá rối” là vấn đề của họ. Ông cũng tin rằng những nhà lãnh đạo chính trị và tôn giáo (ở các khu vực đang trên thế giới) đang làm cho tình hình dịch bệnh trở nên tồi tệ hơn. “Con virus chẳng cần biết biên giới là gì, nó cũng chẳng cần nghe lời rao giảng đạo đức nào, đơn giản nó chỉ cần nhân bản chính nó và lan truyền càng nhiều càng tốt”, ông ta nói. “Khi một quốc gia nhường quyền lực của mình lại cho bất kỳ thể chế tôn giáo nào, như việc nhà thờ ngăn cản việc dùng bao cao su hay đường lối chính trị muốn ngăn chặn những thứ như methadone (ma tuý thay thế - một phương pháp cai nghiện và kiểm soát việc sử dụng ma tuý có hiệu quả) chẳng hạn, con virus sẽ chẳng bao giờ từ chối những cơ hội này”.

Sau cùng, báo cáo của Cohen “chỉ ra rằng dịch AIDS thật sự là vấn đề thuộc địa phương nhưng vẫn có những nét chung qua những trường hợp cụ thể” – Thomas Coates, chuyên viên AIDS và là giáo sư y khoa thuộc Đại học California tại Los Angeles.

Coates còn nói thêm rằng ông thật sự mong muốn thấy nhiều tập trung hơn chuyển về khu vực Mỹ La tinh và Caribbean. “Những vấn đề đang xảy ra ở Phi châu quá sức to lớn khiến đôi khi chúng ta quên phần còn lại của thế giới đang xảy ra chuyện gì”.

Cũng trong ấn bản chuyên đề về AIDS tuần này của tạp chí Science, một nhóm những nhà nghiên cứu Hà Lan và Anh báo cáo rằng các loài linh trưởng có thể giúp những nhà khoa học cái nhìn sâu hơn trong việc tìm cách điều trị AIDS mới. Bởi vì phần lớn loài tinh tinh được miễn nhiễm AIDS dù trong cơ thể chúng chứa đựng mật độ virus cao – theo nhóm được dẫn đầu bởi Jonathan Heeney thuộc Biomedical Primate Research Centre in Rijswijk, Hà Lan. Tuy vậy, “khả năng miễn nhiễm này có lẽ được hình thành qua hàng nghìn năm trên thang tiến hóa của chúng”, những nhà nghiên cứu nói, và vì thế con người sẽ không phát triển khả năng này dựa trên chính bản thân mình sớm được.

Bùi Nguyễn Quý Anh (theo HealthDay)