Nghệ thuật chia sẻ với người có HIV Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Mới đây, Viện nghiên cứu phát triển xã hội đã công bố Bản báo cáo về việc tìm hiểu sự kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV& AIDS ở Việt Nam. Bản báo cáo cho thấy một điều rõ ràng là sự kỳ thị và phân biệt đối xử đã cản trở người có HIV/AIDS bộc lộ tình trạng nhiễm bệnh của mình, ngăn cản họ tiếp cận sự chăm sóc và hỗ trợ của những người khác nhằm ngăn ngừa sự lan truyền của dịch bệnh… Thậm chí người có HIV và gia đình họ còn phải chịu những đau khổ không cần thiết khi bị gạt ra ngoài lề xã hội. Trong khi đó, nếu chúng ta giải quyết được những nguyên nhân gốc rễ của sự kỳ thị thì sẽ tạo điều kiện cho những người có HIV có được tinh thần thoải mái, cuộc sống khoẻ mạnh và hữu ích hơn. Việc chia sẻ với người có HIV là rất quan trọng, tuy nhiên không phải dễ dàng thực hiện khi bạn không cởi mở và không thực sự biết cách…

Trong các cuộc trò chuyện với những người có HIV, bạn hãy cố hiểu cái gì đang diễn ra trong lòng họ. Cảm giác chung nhất của người có HIV là cảm giác cô đơn. Cảm giác này hay được gọi là chứng trầm uất, nhưng dù gì đi nữa gốc rễ của nó vẫn là cảm giác cô đơn. Chỉ có thể làm mất cảm giác rằng không ai hiểu mình, rằng chẳng ai cần đến mình và mình chỉ có thể là gánh nặng cho người khác của họ bằng cách thường xuyên chứng tỏ điều ngược lại. Hãy đến thăm họ và hãy nhắc bạn bè, người quen gọi điện nâng đỡ, ủng hộ họ. Sự quan tâm chia sẻ của bạn không nhất thiết lúc nào cũng là hỏi về bệnh tật và tâm lý của họ. Đôi khi chỉ cần ở bên cạnh hay những câu chuyện đời thường trong những lần bạn ghé thăm cũng đủ nói lên rất nhiều điều.

Tuy nhiên không phải người có HIV nào cũng là chuyên gia trong lĩnh vực này nên họ có ít khái niệm về căn bệnh của mình, về các giai đoạn tiến triển bệnh và biểu hiện, về thuốc và những khả năng chữa bệnh cũng như cái gì sẽ đến với họ sau đó…Nếu anh ta quen đối mặt với khó khăn, bạn hãy giúp anh ta tìm hiểu thông tin mà anh ta muốn có về bệnh này. Đáng tiếc là các bác sỹ không phải bao giờ cũng có thời gian để trao đổi với người bệnh về tất cả các vấn đề mà anh ta quan tâm. Hơn thế, ở nước ta, cũng như nhiều nước trên thế giới không phải bao giờ cũng nói hết thông tin cho người bệnh.

Những người có HIV rất sợ chết. Nỗi sợ này theo đuổi họ ngay cả trong giấc ngủ. Thuyết phục con người không sợ cái chết là chuyện không thể, nhưng bạn có thể giảm bớt phần nào cảm giác nặng nề đó bằng cách nói một chút về  nỗi sợ này. Ở người phụ nữ, cảm giác cô đơn càng tăng mạnh do những sự giảm sút về nhan sắc của mình. Bạn hãy giúp cô ấy giữ được sự quyến rũ của mình, hãy cùng đến cửa hàng mua quần áo và hãy chọn cho cô ấy một vài bộ trông tự nhiên và ưng ý nhất.

Nghệ thuật lắng nghe

Đối với người có HIV, sự giao tiếp thường xuyên và cảm giác rằng mọi người hiểu anh ta là cực kỳ quan trọng. Nhưng một người khoẻ mạnh đã chắc gì có khả năng hiểu được tất cả những nỗi lo âu của anh ta, bởi vậy cần có ai đó, dù chỉ là nghe anh ta mà không khiến anh ta bực mình là đủ.

Khi nói chuyện tâm tình với người có HIV, bạn phải giữ khoảng cách thân mật tối ưu để dàm thoại. Tốt nhất nên để mắt bạn ở cùng tầm với mắt người đó, không được để mắt mình lơ đãng nhìn quanh tường hay hướng ra cửa sổ. Nếu cuộc nói chuyện quá đau đớn, và nhìn nhau cũng là chuyện quá khó, bạn hãy thử nắm tay người đó.

Hãy nghe xem người đó nói gì với bạn, chứ đừng nghĩ xem bạn phải trả lời như thế nào. Cách tốt nhất để cho họ thấy sự chú ý của bạn là bắt đầu câu trả lời của mình bằng 2 – 3 giây cuối cùng trong câu nói của người họ. Chỉ có điều đừng ngắt lời họ, hãy đợi khi họ ngừng lời hãy nói. Cơn sốc tình cảm mạnh nhất mà những người nhiễm gặp phải cũng để lại dấu ấn lên cả tính hài hước của họ. Và những chuyện cười có thể làm người khoẻ mạnh ngượng ngùng nhưng lại giúp người có HIV vượt qua hoàn cảnh. Bạn cũng chớ giận họ nếu họ không hề phản ứng lại với những mẩu chuyện cười xuất sắc của bạn.

Hãy tránh đưa ra các lời khuyên. Chúng chỉ hợp chỗ nếu người nhiễm yêu cầu bạn cho lời khuyên. Ngay cả nếu khi bạn rất muốn họ nghe theo ý mình, bạn cũng nên làm nhẹ ý bạn bằng câu kiểu như: “Một bạn gái tôi có lần đã thử…”. Bạn đừng cố triển khai kế hoạch của mình cho một người có HIV, bởi bạn rất có khả năng phải nghe câu trả lời: “Em có bị nhiễm đâu (mà biết)”. Quan hệ của các bạn khi đó rất dễ bị xấu đi.

Hãy hiểu và giúp đỡ

Câu hỏi mà các bác sỹ hay phải trả lời họ hàng, người thân của bệnh nhân có HIV là: “Ở cùng nhà có lây không? Nói chuỵện, tiếp xúc thông thường có lây không? Dùng chung bát đũa có lây không?…” Người ta sợ đến gần người bệnh, sợ cả bắt tay họ, chứ chưa nói gì đến những tiếp xúc thân tình hơn. Không hiếm trường hợp ngay cả khi bệnh nhân ở nhà, họ cũng bị cách ly ở một phòng riêng với những vật dụng riêng mà người nhà không ai động tới như là họ mắc một bệnh truyền nhiễm qua không khí vậy. HIV không thể lây lan như các bệnh truyền nhiễm khác. Nó không thể bị truyền sang người khác khi tiếp xúc, qua đường không khí, qua cái bắt tay… Nó lây truyền qua 3 con đường cơ bản là: quan hệ tình dục, đường máu và mẹ truyền cho con. Nên nhớ, nỗi sợ bị lây dù nhỏ nhất được nói thành tiếng cũng để lại hậu quả khôn lường cho mối quan hệ của bạn với người bệnh.

Sự mong muốn giúp đỡ chân tình vẫn chưa đủ nếu không chuyển nó thành hành động cụ thể. Cần phải tự đề nghị giúp đỡ chứ không đợi đến khi người nhiễm yêu cầu. Người nhiễm thấy lúng túng, họ rất dễ bị tổn thương và rất sợ phải là gánh nặng. Ngay cả khi nếu một lần sự giúp đỡ của bạn đã bị từ chối, điều đó cũng không có nghĩa là có thể yên tâm với cảm giác nghĩa vụ đã được hoàn thành. Đưa ra đề nghị giúp đỡ cần phải thường xuyên và nhấn mạnh vào những thời điểm cụ thể.

Điều gì quan trọng với người nhiễm trong quá trình chữa bệnh? Sắp xếp sinh hoạt, chuyện thường ngày vậy mà giờ đây đã trở thành sự hành hạ: chữa bệnh, nấu ăn, thuốc uống, dọn dẹp cho mình…Bên cạnh đó, chuyện giao tiếp và ứng xử của những người xung quanh có ý nghĩa rất quan trọng với họ. Không nhất thiết phải ngồi bên người nhiễm cả ngày (mà chuyện đó cũng ít ai làm được). Điều quan trọng là giữ thái độ cởi mở, lắng nghe và giúp đỡ họ vào những thời điểm đặc biệt khó khăn, những thời điểm gần như luôn liên quan đến các đặc điểm chữa trị và do đó dễ đoán trước. Hãy xác định cho mình là bạn có muốn và có thể làm gì cho người bệnh? Chú ý là tránh tặng họ những món quà đắt tiền. Mong muốn làm vui lòng người bệnh là rất đáng khen, nhưng không nên đặt họ vào tình huống khó xử. Giữa người thân với nhau, giá trị món quà không bao giờ được đo bằng giá tiền của nó! Hãy làm thế nào để họ hiểu rằng họ vẫn còn có ích, ít nhất là với bạn. Chính cảm giác không  bị kỳ thị và phân biệt đối xử sẽ là động lực giúp cho họ có một cuộc sống tốt đẹp hơn. Chính sự nhân ái sẽ làm cho khả năng lây lan được hạn chế, từ chính những người đang mang trong mình mầm mống của căn bệnh này.

Chi Anh