Làm thế nào để sống chung với AIDS? Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

"Đeo án tử hình khi còn sống"

Theo Tiến sĩ Khuất Thu Hồng, thành viên của cuộc nghiên cứu, hầu hết những người dân được khảo sát đều bày tỏ sự lo ngại về các nguy cơ lây nhiễm đối với cộng đồng của những người nhiễm HIV/AIDS. Nỗi sợ hãi này xuất phát từ việc HIV/AIDS là bệnh chưa có thuốc chữa nên tất yếu dẫn đến tử vong. "Thực ra mà nói nếu trong gia đình có đứa con, người chồng hoặc người vợ bị HIV thì thực tình người ta coi là đã chết. Kể cả sống được 5 năm nữa thì cũng coi như là không sống ở trên đời", một người dân được phỏng vấn nói.

Sự sợ hãi là một trong những nguyên nhân cơ bản của sự kỳ thị người nhiễm HIV. Từ đó dẫn đến việc hiểu sai lệnh về các con đường lây nhiễm của căn bệnh này. Ngoài 3 con đường lây truyền chủ yếu là quan hệ tình dục, đường máu, từ mẹ sang con thì không ít người còn cho rằng HIV có thể lây qua việc dùng chung đồ đạc, qua đường ăn uống, khi người bị bệnh AIDS chết thì virus HIV sẽ "bay" ra từ cơ thể họ, virus HIV có thể sống được 7 ngày ngoài cơ thể... chính những hiểu biết không chính xác đã dẫn tới tình trạng kỳ thị, cô lập, phân biệt đối xử toàn diện của cộng đồng với người nhiễm HIV/AIDS. Chị Phạm Thị Huệ (Hải Phòng) kể: Chị thường phụ giúp mẹ bán hàng ăn nhưng khi khách hàng biết chị bị nhiễm HIV thì cửa hàng thưa dần rồi hoàn toàn không có người đến ăn nữa. Đây chính là biểu hiện cô lập, chối bỏ người nhiễm HIV, xa lánh những hàng hoá, dịch vụ do người nhiễm HIV cung cấp.

Báo cáo còn chỉ ra một nguyên nhân khác khiến sự kỳ thị của cộng đồng đối với người nhiễm càng nặng nề khi trong quan niệm của người dân HIV/AIDS cũng được coi là một đỉnh của "tam giác kỳ thị": ma tuý - mại dâm - HIV/AIDS. Trong con mắt của xã hội, người nhiễm HIV thường bị nghi ngờ là có hành vi tệ nạn, bị coi là một nguồn lây truyền bệnh. "Thực tế thì những người nhiễm HIV/AIDS đều là đối tượng tệ nạn chứ không phải người bình thường do rủi ro mắc phải", một giáo viên nữ ở Hải Phòng nói.

Sự thận trọng do nỗi sợ hãi bị lây nhiễm đã khiến cộng đồng xa lánh và luôn đề phòng với người nhiễm. Điều này thể hiện rõ nhất qua các "quan niệm": "Nếu mà tự phòng bệnh thì nên tránh xa những người nhiễm HIV ra bởi vì gần những người đấy thì nguy cơ nhiều hơn" hay "Mình thì vẫn ngồi chung nhưng chuyện dùng chung đồ vật thì không có. Dù uống chung cốc không bị nhiễm HIV thì nhưng không uống chung là chắc ăn nhất"...

Tại các địa điểm công cộng, người nhiễm HIV bị tẩy chay, xa lánh khỏi các giao tiếp xã hội với nỗi lo sợ bị lây nhiễm. Cụ thể như từ chối không bán hàng, nói những lời gây tổn thương trực tiếp, phân biệt đối xử  khá rõ rệt... nhiều người dân cho biết họ sẽ không đến ăn, uống tại những quán mà họ biết người nhiễm HIV đã đến đó. Đặc biệt, phụ nữ bị nhiễm HIV thường bị kỳ thị nặng nề hơn nam giới, họ thường bị gia đình xua đuổi và tách rời khỏi con cái nhiều hơn.

Nỗi đau kỳ thị

Báo cáo nhiên cứu cho thấy bệnh viện là nơi mà sự kỳ thị đối với người nhiễm HIV thể hiện sâu sắc nhất vì nhiều người cho rằng đây là nơi có nguy cơ lây nhiễm cao nhất. Tại các cơ sở y tế, nỗi lo ngại về nguy cơ lây nhiễm HIV thông qua tiếp xúc thông thường khiến nhân viên y tế áp dụng các biện pháp phòng ngừa tái quá, không cần thiết khiến cho người nhiễm HIV cảm thấy bị kỳ thị. Một bệnh nhân nhiễm HIV ở Cần Thơ kể lại: "Người ta ghê lắm, bao tay cứ mang 2-3 cái một lượt, khẩu trangdùng 2 cái luôn. Mỗi lần y tá vào sợ mặt tái, còn mọi người thì đứng bu ngoài cửa không dám vào chỗ em nằm".

Một bác sỹ làm việc trong bộ phận chăm sóc riêng cho những bệnh nhân AIDS cho biết để đỡ gây tâm lý lo lắng cho các bệnh nhân khác, khoa của ông đã phải trang bị một bộ dụng cụ, trang thiết bị khám chữa bệnh dành riêng cho bệnh nhân AIDS. Tuy nhiên, những dụng cụ hay trang thiết bị đắt tiền mà khoa không thể sắm được thì phải mượn từ những chuyên khoa khác  do đó đã nảy sinh những vấn đề khiến bệnh nhân AIDS có rất ít cơ hội được tiếp cận với những trang thiết bị kỹ thuật cao.

Còn các bệnh nhân điều trị nội trú và người nhà của mình tại các cơ sở điều trị thường xin chuyển phòng hoặc đi xét nghiệm máu nếu biết mình đang chữa trị cùng với bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS.

Để 'Sống chung với AIDS' không là khẩu hiệu

Xóa bỏ kỳ thị được coi là "liều thuốc" chống HIV/AIDS hữu hiệu nhất hiện nay. Tiến sĩ Khuất Thu Hồng nhận xét: "Một điều rõ ràng là sự kỳ thị đã cản trở người nhiễm HIV/AIDS bộc lộ tình trạng bệnh tật của mình, ngăn cản họ tiếp cận với sự chăm sóc và hỗ trợ nhằm ngăn ngừa sự lan truyền của dịch bệnh.  Chính sự phân biệt đối xử cũng đã khiến gia đình người nhiễm chịu những đau khổ không cần thiết, gặp những khó khăn nghiêm trọng về kinh tế. Trong khi đó, nếu chúng ta giải quyết được những nguyên nhân gốc rễ của sự kỳ thị  thì sẽ tạo điều kiện cho những người nhiễm  và những người có nguy cơ nhiễm HIV áp dụng những biện pháp cần thiết và thích hợp để ngăn ngừa sự lây lan hơn nữa của cuộc sống này, có được cuộc sống khoẻ mạnh, hữu ích".

Báo cáo nghiên cứu đưa ra những khuyến nghị cụ thể như giảm sự sợ hãi lây nhiễm thông qua tiếp xúc thông thường của người dân bằng việc triển khai những chương trình cung cấp những kiến thức sâu hơn về HIV/AIDS cho người dân; Tách rời quan niệm gắn HIV/AIDS với các hành vi tệ nạn xã hội (ma tuý, mại dâm); Tăng cường các thông điệp tích cực về HIV/AIDS và những người nhiễm bệnh.