La Hiên và những nỗi lo về HIV/AIDS Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Hết vàng cốm rồi... còn “vàng mắt“

Ở cái xứ sở này, ngày nay các cụ già vẫn còn truyền tụng nhau câu nói: “Ruồi vàng, bọ chó, gió La Hiên”, bây giờ không có ruồi vàng, bọ chó nữa, gió thì ngàn năm vẫn thổi, vẫn hun hút làm xác xơ cả cỏ cây, bởi xứ này là thung lũng  nằm giữa hai dãy núi đá vôi. Bây giờ lại thêm “cơn lốc” ma túy và bệnh AIDS, chẳng biết con người, cây cỏ còn xác xơ như thế nào!?
Từ những năm 80 của thế kỷ 20, dân tìm vàng ở trong Nam ngoài Bắc ai mà chẳng như sốt lên khi nghe đến cái tên bãi Thần Sa, xã La Hiên (huyện Võ Nhai – Thái Nguyên) nằm ở cửa ngõ của bãi vàng nổi tiếng này. Dân tứ xứ đổ về đây nườm nượp, dân địa phương thì khỏi phải nói, nhà nào cũng có người vào bãi vàng, trai gái còn trẻ thì đào đãi trực tiếp, già thì gánh hàng lương thực, thực phẩm, thuốc men, quần áo... đủ cả mọi thứ, bán một lãi gấp ba! Nhà nhà lao vào bãi vàng, bỏ bê cả đồng ruộng hoa màu...

Có thời điểm một dải đất nhỏ Thần Sa, Khâu Âu, Thượng Kim, Bản Ná chứa đến trên 2 vạn người. Người ở đâu mà đông thế? Các “bưởng” (chủ một khu đào đãi) về tận các vùng quê ở các tỉnh Hà Tây, Nam Định, Hưng Yên...“bắt” đến chứ ở đâu ra! Kéo theo những con người mỏi mòn vì đào bới này là hàng loạt các tệ nạn xã hội, trong đó nổi trội hơn cả là ma túy. Thời đó còn dùng bàn đèn, ban đầu là các “bưởng” mang về động viên và khao quân những lần “trúng ục”, rồi như một bệnh truyền nhiễm, thuốc phiện lan ra khắp bãi, ai vào bãi vàng mà chẳng hơn một lần “thử tý” cho biết!

Những năm 90, chính quyền làm gay gắt bằng các chiến dịch truy quét bãi vàng, một phần cũng vì đào mãi chẳng thấy vàng nữa, bãi vàng giải tán. Hết vàng rồi, thanh niên trai tráng kéo nhau về, ai nấy xanh xao, vàng mắt vì nghiện ma túy. Thời điểm đó, xã La Hiên gánh chịu hậu quả nặng nề với hơn 100 con nghiện có hồ sơ quản lý, số còn lại là một “tảng băng chìm”, vì họ và người thân thường giấu giếm. Chính quyền xã gặp phải vô vàn khó khăn trong việc truy quét tệ nạn.

Thêm vào đó, thời điểm từ những năm 90 trở đi, các con nghiện không dùng bàn đèn nữa mà chuyển sang chích. Không có sự hiểu biết về căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS, nên AIDS âm thầm lây lan trong các con nghiện chích chung kim tiêm từ những năm đó. Có nghiện thì phải có bán, có buôn, tình trạng đó đã biến La Hiên không những là địa bàn trọng điểm về ma túy của huyện Võ Nhai, của tỉnh Thái Nguyên mà còn của cả Bộ Công an. Có những thời điểm ở đây có đủ cả xóm nghiện (Xuân Hòa), xóm bán lẻ (Khuôn Vạc), rồi xóm buôn to, xóm buôn nhỏ...

Nghiện làm tàn lụi gần hết cả lớp thanh niên trai tráng ở xứ này, gia đình nào muốn con không mắc nghiện thì chỉ còn cách gửi đi học, đi làm ở xa. Không có tiền mua thuốc, con nghiện tràn vào các xóm làng ăn cắp từng con gà, con chó, nồi niêu xoong chảo... có thời gian các con nghiện chuyên đi  cắt trộm dây điện cao thế, có trường hợp bị điện giật chết, nhưng các con nghiện vẫn tiếp tục cắt trộm liên tục; Đến khi từng xóm cắt cử người trực dây điện hằng đêm, rồi công an xã đi tuần liên tục thì tình trạng này mới chấm rứt.

HIV/AIDS rình rập từng nhà

Căn bệnh thế kỷ này lây lan trong các con nghiện ở La Hiên gần như hoàn toàn qua con đường dùng chung bơm kim tiêm, bởi theo chính quyền xã cho biết, ở La Hiên không có mại dâm. Theo ông Đàm Đại Thắng, Trưởng công an xã, cho tới thời điểm này đã có đến 29 người chết vì AIDS, một con số tương đương như vậy đang còn sống trong các trại cai nghiện.

Trong cộng đồng có bao nhiêu người có HIV nữa thì không thể biết được, bởi chính quyền không thể điều tra hay ép các đối tượng có nguy cơ cao đi xét nghiệm HIV. Ông Thắng kể tên vanh vách từng người ở 15 xóm trong xã đã chết vì AIDS và hoàn cảnh bi thương của gia đình họ. Người chưa có vợ con còn đỡ, có người chết rồi còn để lại bệnh cho vợ và con, bởi bản thân anh ta khi sắp chết mới biết mình bị AIDS.

Sẽ còn nhiều cái chết trẻ bi thương nữa, bởi sau một thời gian dài ủ bệnh, AIDS bây giờ mới phát tác ra. Những người đã tử vong là những người đã nhiễm HIV từ nhiều năm trước, do không biết “con HIV” nó lây như thế nào, nên cứ vô tư chích tập thể. Cũng một phần bởi những năm trước, bơm kim tiêm nhựa dùng một lần vẫn còn “hiếm” ở xứ này, nên AIDS mới lan tràn nhiều đến vậy. Một cán bộ y tế xã ở đây cho biết, một lần cấp cứu cho một trường hợp bị tai nạn, cậu ta cho biết mình có HIV và còn “tâm sự” với cán bộ y tế rằng “Chúng cháu có khoảng hơn chục thằng thường xuyên chích chung”.

Tựu trung lại vẫn là vấn đề nhận thức của người dân trước căn bệnh này còn quá kém. Trong một cuộc nói chuyện, tôi thấy nhiều người dân ở đây giao tiếp rộng, kinh tế khá giả nhưng cũng chẳng biết HIV nó lây từ đâu ra, người thì bảo nó từ ma túy sinh ra, người thì bảo nó tự sinh ra trong các “thằng nghiện”... Nếu không nâng cao được nhận thức về căn bệnh này đối với cộng đồng thì nguy cơ lây nhiễm sẽ càng lan tràn, kèm theo đó là nguy cơ phơi nhiễm cho người thân là không tránh khỏi.

Chính quyền ra tay quyết liệt

Đứng trước tình hình đó, Đảng ủy, UBND xã ra nghị quyết, giao cho lực lượng công an xã đi tiên phong trong công tác truy quét ma túy. Ông Đàm Đại Thắng, cho biết: “Chúng tôi vào cuộc rất mạnh mẽ, năm 2005 – 2006 vừa qua đã truy quét hết xóm bán lẻ Khuôn Vạc, riêng năm 2006 bắt 19 đối tượng đi cai nghiện ở Trung tâm 05-06 của tỉnh”. Công an xã đã lập danh sách những đối tượng sử dụng ma túy (theo tố giác của nhân dân), phối hợp với các ban ngành đoàn thể: Quân đội, Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, Thanh niên, Mặt trận Tổ quốc, Hội nông dân... rồi chia nhau ra đi từng nhà vận động tự cai nghiện. Trên 100 buổi tuyên truyền về tác hại của ma túy và HIV/AIDS đã được tổ chức, phát hơn 1 vạn tờ rơi cho nhân dân, phối hợp với Đại học Y Thái Nguyên tổ chức nhiều đợt khám chữa bệnh miễn phí, vệ sinh môi trường, thu dọn bơm kim tiêm, từ đó phát hiện ra những tụ điểm tiêm chích để truy quét.

Bây giờ ở La Hiên không còn “nghiện” ăn cắp vặt nữa, bởi những đối tượng này đã bị gom đi cả! Dân đồng tình và cám ơn công an xã lắm, nhưng còn bệnh AIDS, chẳng biết nó còn ẩn dật ở đây đến bao giờ?