Công tác phòng chống HIV/ AIDS: Thiếu tiền để thực hiện hay Sử dụng tiền chưa hiệu quả? Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Con số người nhiễm HIV mới và số người nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn AIDS không ngừng gia tăng. Theo số liệu thống kê của Tiểu ban giám sát, Cục Y tế dự phòng, tính đến ngày 31/1/2005 nước ta đã có tới 90 844 người nhiễm HIV, trong đó có 14 560 người đã chuyển sang giai đoạn AIDS. Tình trạng này đã được đổ lỗi cho nhiều nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân đó là do thiếu tiền thực hiện. Thế nhưng đã bao giờ các nhà quản lý tự hỏi: “Thực sự có phải thiếu tiền cho hoạt động phòng chống HIV hay việc quản lý, chi tiêu nguồn vốn/ ngân sách chưa thực sự hợp lý và hiệu quả?”.

Câu chuyện buồn sau đây từ đất nước Ấn Độ của nhà báo Richard Stern, người Costa Rica, liệu có thể giúp chúng ta thẳng thắn nhìn nhận lại điều đó? Bài viết của ông có nhan đề “Hàng triệu USD cho công tác phòng chống HIV/AIDS ở Ấn Độ đã được sử dụng như thế nào?” đăng trên JVNET.

Chính phủ Ấn Độ bị cáo buộc là nguyên nhân dẫn đến cái chết của những người sống chung với HIV/AIDS.

Hiện nay, Ấn Độ được coi là quốc gia có số lượng người nhiễm cao thứ hai trên thế giới, theo Bộ trưởng Y tế Ấn Độ Shatrughan Sinha cho biết: Tính đến cuối năm 2003, ở Ấn Độ có khoảng 4 triệu người nhiễm HIV/AIDS, trong đó 85% lây nhiễm do quan hệ tình dục không an toàn.. Ước tính với tốc độ gia tăng như hiện nay đến cuối năm 2006, Ấn Độ sẽ vượt qua Nam Phi để trở thành nước có số người nhiễm HIV cao nhất thế giới. Hàng trăm triệu USD đã được các nhà hảo tâm, các tổ chức quốc tế chuyển đến Ấn Độ nhằm giúp đỡ nước này trong công cuộc phòng, chống HIV/AIDS. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện nay, tại Ấn Độ có ít nhất khoảng 700,000 người cần được điều trị thuốc kháng ARV khẩn cấp nhưng trên thực tế thì chỉ có khoảng 5,000 người nhận được sự điều trị kháng ARV theo đúng quy định. Điều đó đồng nghĩa với việc mỗi năm tại Ấn Độ có khoảng 100,000 người chết vì không được điều trị. Tính trung bình mỗi ngày có khoảng gần 300 người. Một con số thật khó tin! Vậy nguyên nhân của tình trạng này là do đâu?

Nhà báo Richard Stern cho rằng đó là do sự sơ suất trong việc phối hợp giữa Tổ chức quản lý AIDS quốc gia (NACO) và Bộ Y tế Ấn Độ đã tạo nên một hình thái có tính chất hệ thống trong “tội diệt chủng mang tính quan liêu” góp phần tạo ra cái chết của hàng ngàn người đang sống chung với HIV/AIDS - những người rất cần sự điều trị.

Tính đến thời điểm này, tất cả các trung tâm điều trị cho bệnh nhân AIDS ở Ấn Độ đều được bảo trợ bởi các quỹ của chính phủ, được phân phối thông qua Tổ chức quản lý AIDS quốc gia (NACO). Ngoài ra còn có khoảng 122 triệu USD dành cho việc tiếp cận điều trị ARV trong vòng một năm từ Quỹ phòng chống AIDS, lao phổi và sốt rét toàn cầu, nhưng thực tế không có một USD nào được chi dùng vào hoạt động tiếp cận với việc điều trị kháng ARV.

Một trong những chứng cứ quan trọng mà nhà báo Richard Stern đưa ra đó là tình hình điều trị thuốc kháng vi rút ARV cho người có HIV tại Mumbai - thành phố lớn nhất Ấn Độ với dân số khoảng 16 triệu người. Trong khi phần lớn số tiền viện trợ của Quỹ Toàn cầu cho Ấn Độ còn để ở ngân hàng thì bệnh viện Mumbai’s JJ là cơ sở y tế công cộng duy nhất được tài trợ các trang thiết bị, đây cũng là  nơi mà hiện nay những người sống chung với HIV/AIDS được điều trị miễn phí. Các nhân viên tư vấn ở đây đều phải làm việc quá sức, mỗi sáng họ phải tiếp đón khoảng 180 bệnh nhân đến với trung tâm. Đồng thời họ còn phải đối mặt với nhiều vấn đề khác bởi luôn có khoảng 1350 người sống chung với HIV/AIDS được điều trị miễn phí tại đây.

Các chuyên gia cho rằng hiện nay ở thành phố này có khoảng 30,000 người cần được điều trị. Cứ cho là chính phủ Ấn Độ sẽ bắt đầu cung cấp dịch vụ điều trị miễn phí ở ba bệnh viện nữa thì mỗi bệnh viện cũng chỉ đón nhận được khoảng 500 bệnh nhân. Nếu điều đó trở thành sự thực thì có nghĩa là đến cuối năm 2005, ở Mumbai sẽ có tổng số 2,800 người đang sống chung với HIV/AIDS được điều trị thuốc kháng ARV và còn tới 27,000 người (chiếm khoảng 90%) vẫn không được tiếp cận với ARV. Trong số đó, ước tính sẽ có khoảng 8,000 người chết mỗi năm.

Chỉ một số rất ít những người đang sống chung với HIV/AIDS ở Mumbai có được những thông tin về Quỹ Toàn cầu hoặc biết được lý do trì hoãn việc sử dụng nguồn quỹ này. Dự án đầu tiên của Quỹ Toàn cầu cho công tác phòng chống và điều trị HIV/ AIDS ở Ấn Độ được phê duyệt khoảng 2 năm trước đây và Quỹ này cũng đã chuyển 100 triệu USD đến Ấn Độ. Thật khó tin là Tổ chức điều phối quốc gia (CCM) của Ấn Độ lại chỉ sử dụng nguồn quỹ này để điều trị cho 5,000 người trong thời hạn 5 năm.

Theo giá cả hiện hành, việc điều trị cho 5,000 người chỉ mất khoảng 800,000 USD, con số này chưa đạt đến 1% tổng số tiền đã được phê duyệt (100 triệu USD). Tuy nhiên, điều này chưa hề được công bố. Thậm chí, không ai trong số những người được điều trị từ tiền của Quỹ Toàn cầu đã từng được điều trị đúng theo quy định. Vậy nguồn tài chính mà Ấn Độ nhận được từ Quỹ Toàn cầu đã được sử dụng vào mục đích gì?

Tiến sĩ Vasvani của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thừa nhận rằng bản thân ông biết rất ít về những điều bất thường ở Quỹ Toàn cầu ở Ấn Độ. Ông đã chỉ ra rằng việc tiếp cận với ARV ở giai đoạn đầu có thể chậm nhưng chúng được đảm bảo về chất lượng chăm sóc, điều trị. Nhưng ông cũng không giải thích được lý do “đầu vào” của 2800 bệnh nhân AIDS đã được điều trị bằng ARV ở Mumbai trong năm 2005, khi mà còn có rất nhiều bệnh nhân AIDS khác cũng thực sự cần được điều trị khẩn cấp lại không được điều trị. Ở Ấn Độ mới chỉ có 5,000 bệnh nhân AIDS đã được điều trị bằng thuốc ARV ở 6 trung tâm chính nhưng Tổ chức quản lý AIDS quốc gia (NACO) lại tuyên bố rằng đến cuối năm 2005 sẽ có khoảng 100,000 bệnh nhân AIDS được điều trị ARV. Làm thế nào để họ thực hiện được những gì đã tuyên bố?

Đối với phần lớn những câu hỏi mà nhà báo Richard Stern đặt ra về Quỹ Toàn cầu và các chính sách liên quan đến việc điều trị ARV, Tiến sĩ Vasvani đã giới thiệu ông đến với Bà Tiến sĩ Alka Gogate – Giám đốc của Trung tâm Kiểm soát đại dịch AIDS của Mumbai (đây là một chi nhánh tại địa phương của NACO). Mặc dù Bà Alka Gogate đã xác nhận cuộc hẹn với nhà báo Richard Stern vào 3 giờ chiều ngày thứ ba 29/03 nhưng bà giám đốc đã không xuất hiện, cũng không để lại lời nhắn về việc huỷ cuộc hẹn. Cho dù nhà báo Richard Stern chưa từng nói chuyện với Tiến sĩ Gogate nhưng một số tài liệu do các tổ chức phi chính phủ cung cấp đã chỉ ra rằng Bà Tiến sĩ đã tuyên bố ở Mumbai  không bệnh nhân AIDS nào có thể nhận được sự điều trị thuốc ARV nếu họ không có “người có trách nhiệm đi cùng” để đảm bảo việc tuân thủ điều trị. Nhà báo Richard Stern đã không có cơ hội để hỏi bà ấy rằng bà có nhận thức được rằng chính sách này sẽ chống lại tất cả những chính sách “thực hành tốt nhất” để đảm bảo quyền giữ bí mật của những người đang sống chung với HIV/AIDS hay không? Bên cạnh đó, vào tháng 3/2004, Tiến sỹ Gogate cũng đã tuyên bố rằng việc điều trị cho trẻ em nhiễm HIV sẽ là một ưu tiên quan trọng ở Mumbai. Nhưng sự thực đã không diễn ra như vậy.

Trẻ em nhiễm HIV/AIDS không được điều trị

Mặc dù các quan chức của Tổ chức quản lý AIDS của thành phố Mumbai thừa nhận rằng có khoảng 1500 trẻ em nhiễm HIV cần được điều trị và các loại thuốc điều trị AIDS đã được sản xuất theo phương pháp công nghiệp với giá rẻ, nhưng thật khó tin, tại Mumbai không có khoa nhi nào dành cho trẻ em nhiễm HIV. Những trẻ em nhiễm HIV trên 13 tuổi được điều trị bởi thuốc của người lớn còn những trẻ em dưới 13 tuổi sẽ không được điều trị. Đại diện của Tổ chức y tế thế giới tại Mumbai, Tiến sỹ Dilip Vasvani cho biết, tổ chức này đã dự định cung cấp dịch vụ và trang thiết bị điều trị cho trẻ em ở Đông Bắc Mumbai và trên thực tế đã cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh cho trẻ em, tuy nhiên Tiến sỹ Dilip Vasvani lại không đưa ra thời điểm một cách cụ thể, rõ ràng.

Những người hoạt động mại dâm bị bỏ mặc và kết tội chết

Điều đáng ngạc nhiên là trong chương trình điều trị ở trung tâm bệnh viện JJ, chỉ có 4 trong số 600 phụ nữ trở thành thành viên của dự án là đã từng có hoạt động mại dâm, cho dù quận Red light của Mumbai nổi tiếng với hoạt động mại dâm phi pháp chỉ cách bệnh viện chừng 3 km. Theo ước lượng có khoảng 8,000 phụ nữ hành nghề mại dâm nhiễm HIV dương tính. Theo một nguồn tin cho biết khi những người hành nghề mại dâm bắt đầu bị ốm, chủ chứa sẽ đuổi họ trở về quê để chờ chết. Họ bị ngăn cản không được đưa đến bệnh viện điều trị vì các chủ chứa e ngại rằng nhà cầm quyền có thể tìm thấy những thông tin về hoạt động bất hợp pháp của họ từ các cô gái bị bệnh.

Ở một trung tâm điều trị bệnh AIDS khác, Jyothis Terminal Care, cách Mumbai 50 km, Bà Bede, giám đốc bệnh viện nói rằng tất cả 73 giường bệnh có thể phục vụ bệnh nhân đã đầy kín. Nhưng chỉ có 4 trong số 73 người có H được điều trị ARV. Bà Bede cũng nói rằng hồ sơ bệnh viện cũng đã chỉ ra rằng trong suốt 4 năm vừa qua có khoảng 800 đã từng điều trị ở đây, trong số đó có khoảng 400 người được biết là đã chết còn vài trăm người khác đã rời khỏi bệnh viện và chẳng có thông tin gì. Ước tính chỉ có chưa đến 100 người có khả năng còn sống.

Như vậy là chỉ qua những con số mà nhà báo Richard Stern đưa ra về việc điều trị thuốc kháng ARV cho những người có HIV, đặc biệt là trẻ em và đối tượng gái mại dâm, đã cho thấy phần nào những bất cập trong công tác phòng chống HIV. Với khoản ngân sách lớn của chính phủ và các nguồn tài trợ quốc tế, thực sự chính phủ Ấn Độ có thể làm được tốt hơn hiện tại rất nhiều. Và có lẽ tình trạng này không chỉ diễn ra ở Ấn Độ mà còn ở nhiều nước khác trên thế giới cũng như không chỉ ở Quỹ Toàn cầu …. Trong khi các quốc gia đang bận rộn đưa ra những đề xuất nhằm thu hút được các nguồn tài trợ, họ phải dừng lại một phút để suy ngẫm xem họ đã sử dụng những đồng đôla họ có một cách hiệu quả hay chưa? Đã đến lúc những người giữ vai trò quản lý và điều phối hoạt động phòng chống HIV cần xem xét lại việc sử dụng các nguồn vốn/ ngân sách cho hoạt động này …

Ngọc Trang