Can thiệp giảm tác hại - biện pháp hữu hiệu phòng chống HIV/AIDS Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Theo Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội (Bộ LĐ-TB&XH), công suất của các trung tâm cai nghiện thuộc Bộ hiện không đáp ứng được nhu cầu thực tế. Trong khi trên thực tế mới chỉ có 30% số đối tượng có hồ sơ được đưa vào trung tâm cai nghiện, phục hồi. Nhiều trung tâm đã xuống cấp, không đủ tiêu chuẩn để thực hiện qui trình cai nghiện, số học viên vào trung tâm có tới hơn 60% có tiền án, tiền sự, các phạm nhân hết hạn trở về nghiện ma tuý đưa vào cai nghiện. Có tới 80-90% người nghiện ma tuý tái nghiện ngoài cộng đồng. Có tới 25% gái bán dâm nghiện ma tuý và 60-70% số đó bị nhiễm HIV/AIDS nên nguy cơ lây nhiễm ra ngoài cộng đồng rất cao.

Ở các tụ điểm tiêm chích lén lút, tình trạng tiêm chích chung bơm kim tiêm diễn ra rất phổ biến thường dẫn tới nguy cơ lây nhiễm HIV và viêm gan B, C. Những người này sau đó lại truyền sang cho cộng đồng. Tại nhiều tỉnh nước ta, có 80-90% người tiêm chích đã nhiễm HIV và viêm gan siêu vi trùng. Nhiều chuyên gia cho rằng: hiện nay các biện pháp cai nghiện mà chúng ta đang sử dụng không hiệu quả và họ mong muốn mau chóng sử dụng các biện pháp giảm thiểu tác hại của sử dụng ma tuý.

Kết quả thăm dò dư luận mới đây của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các cơ quan chức năng Việt Nam cho thấy: 50% người dân ủng hộ việc phát bơm kim tiêm sạch cho người tiêm chích ma túy và 74% tán thành để người nghiện sử dụng thuốc thay thế có giá thành rẻ, điều trị lâu dài. Thực tế, để đưa người nghiện trở lại cuộc sống bình thường, giảm tình trạng phạm pháp để lấy tiền mua ma tuý, nhiều nước trên thế giới và trong khu vực như: Trung Quốc, Malaysia, Anh, Australia, Canada, Thuỵ Sĩ... đã sử dụng một số loại thuốc giá thành rẻ, sử dụng lâu dài, thay thế cho chất ma tuý, để người sử dụng ma tuý không còn lên cơn nghiện.

Một trong những biện pháp giảm hại đáng chú ý nhất hiện nay là dùng methadone. Methadone là một chất gây nghiện tổng hợp ít độc được dùng bằng cách uống để điều trị thay thế nghiện ma túy, khống chế lây nhiễm HIV qua con đường tiêm chích. Dùng methadone làm cho người nghiện không lệ thuộc vào chất ma túy bất hợp pháp, giảm tử vong liên quan đến ma túy và cải thiện tình trạng sức khỏe, tạo điều kiện cho người nghiện có việc làm và ổn định cuộc sống, giảm thiểu hành vi phạm tội. Mỹ đã cho người nghiện sử dụng methadone để có thể thay đổi đại dịch HIV trong nhóm người nghiện chích ma túy và họ đã thành công.

Nghiên cứu của Viện quốc gia về lạm dụng ma túy Hoa Kỳ cho kết quả: điều trị bằng methadone làm giảm sử dụng heroin 70%, giảm 57% các hành vi phạm tội, tăng 24% số người nghiện có thể lao động toàn bộ thời gian, sau 2 năm đầu tiên điều trị chỉ còn 15% sử dụng ma túy. Hiệu quả về chi phí rất rõ: Điều trị thay thế bằng methadone chỉ trả 4.000 USD/ người/ năm, trong khi đó chi phí phải trả cho việc lưu giữ người nghiện là 20.200 đến 23.500 USD/ người/ năm, đối với người nghiện ma túy nhiễm HIV thì chi phí điều trị một năm lại càng cao.

Trung Quốc cũng đã thí điểm điều trị thay thế bằng methadone vào năm 2000, áp dụng vào năm 2003 với 8 trung tâm tại cộng đồng, mở rộng thành 100 trung tâm trên cả nước vào cuối năm 2005 và đầu 2006, đã có thêm 25 trung tâm tiếp nhận bệnh nhân điều trị. Dự kiến đến cuối 2008, sẽ có khoảng 1000-1500 trung tâm phục vụ điều trị bằng methadone cho 200.000-300.000 người nghiện ma túy.

Mỗi ngày một lần, người nghiện đến cơ sở y tế uống thuốc, sau đó có thể sinh họat bình thường như mọi người, không còn cảm giác “đói” heroin. Thời gian uống thuốc liên tục tối thiểu là 1 năm, tối đa là 3 năm. Tuy nhiên, trong thời gian sử dụng methadone, tuyệt đối không được sử dụng bất kỳ chất ma túy nào khác, kể cả rượu, bia vì có thể gây tử vong. Kinh nghiệm các nước cho thấy rất ít người đã sử dụng methadone trở lại sử dụng hêrôin. Sau thời gian nhất định điều trị thay thế bằng methadone để cai nghiện ma túy sẽ tiến tới cai nghiện tiếp methadone.

Như vậy, điều trị thay thế bằng methadone có lợi ích kép đối với HIV/AIDS và ma túy: Ngăn chặn nguy cơ lây lan HIV/AIDS và giảm tác hại về nhiều mặt của nghiện ma túy, vừa có lợi cho người nghiện vừa có lợi cho xã hội.

Ông Nguyễn Văn Minh- Cục trưởng Cục Phòng chống tệ nạn xã hội cho biết: “Đa dạng hóa các hình thức cai nghiện, áp dụng các biện pháp giảm thiểu tác hại như điều trị thay thế bằng methadone, thuốc đối kháng Naltrexone, trao đổi bơm kim tiêm sạch... là một số giải pháp nhằm giảm tốc độ gia tăng người nghiện mới và nâng cao hiệu quả cai nghiện ma túy từ nay đến 2010”.