Phong tục truyền thống ở Châu Phi làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV Thứ Hai, 30/11/-0001, 00:00

Hiện nay, phong tục tẩy rửa cho những người phụ nữ goá chồng (hay đàn ông goá vợ) vẫn được tiến hành tại một số cộng đồng vùng nông thôn ở nhiều nước châu Phi như Malawi, Zambia và Kenya. Phong tục này bắt nguồn từ niềm tin của những người dân các bộ lạc cho rằng nếu ai đó có chồng (hay vợ) vừa mới chết, tinh thần của họ cần được tẩy rửa sạch sẽ, nếu không linh hồn người đã chết có thể làm họ bị điên hoặc đem đến những điều xui xẻo cho dân làng mình. Và cách tẩy rửa hiệu quả nhất, theo một số người đứng đầu các bộ lạc, là người goá phải quan hệ tình dục với chồng (hay vợ) một người họ hàng của mình sau khi đã tổ chức tang lễ xong xuôi.

Tuy phụ nữ là đối tượng dễ bị lây nhiễm hơn khi quan hệ tình dục, nhưng rõ ràng ở phong tục này, tất cả những người tham gia vào đều phải đối mặt với nguy cơ lây nhiễm HIV. Nhiều người chồng trẻ ở đây nhiễm virus HIV đã lây sang vợ trước khi chết, và việc vợ anh ta sau đó tham gia phong tục tẩy sạch này cũng đồng nghĩa với việc truyền HIV sang cho bạn tình của mình, kéo theo lây sang vợ của bạn tình và con cái họ. Ngược lại, dù trước đó người goá phụ không hề nhiễm HIV, nhưng nếu chồng của người họ hàng  có nhiễm HIV thì người đó cũng hoàn toàn có khả năng bị lây, và lại tiếp tục lây truyền sang những người bạn tình trong tương lai cũng như con cái của mình.

Các nhà hoạt động xã hội tham gia chiến dịch phòng chống AIDS hiện đang bắt đầu cuộc đấu tranh chống lại phong tục cổ hủ trên, song việc xoá bỏ một phong tục đã có rất lâu là không hề đơn giản. Hơn nữa, rất nhiều người đứng đầu bộ lạc và thậm chí ngay cả bản thân những người phụ nữ đều lo sợ việc thay đổi truyền thống lâu đời này sẽ làm cho cuộc sống của họ bị ảnh hưởng và thậm chí, nhiều người sẽ bị điên. Theo một số goá phụ đã tham gia vào lễ nghi tẩy rửa, việc quan hệ tình dục với chồng người họ hàng của họ chẳng khác nào bị làm nhục, nhưng họ không thể chống lại phong tục truyền thống, và cũng bởi vì họ muốn được sạch sẽ trên mảnh đất mà họ sinh sống.

Ở Zambia, phong tục này rất phổ biến. Mặc dù tổng thống Levy Mwanawasa đã tuyên bố rằng cần phải xoá bỏ phong tục này một cách triệt để, nhưng một khảo sát gần đây cho thấy phong tục này vẫn rất phổ biến và duy trì trên 1/3 các tỉnh trong cả nước. Đó cũng chính là một trong những lý do giải thích tại sao HIV lại lan truyền rất nhanh ở đất nước này, cứ 5 người ở độ tuổi trưởng thành lại có một người nhiễm HIV. Và trong tương lai, nếu phong tục dẫn tới nguy cơ lây nhiễm HIV cao như thế này không được xoá bỏ, thì con số những người nhiễm mới ở khu vực Châu Phi sẽ không chỉ là 3,1 nghìn người như năm 2004 mà còn cao hơn rất nhiều.

Huyền Minh (tổng hợp từ New York Times)