Xu hướng sử dụng, nghiện ma túy tổng hợp tại Việt Nam ngày càng gia tăng: năm 2001 có khoảng 1,5% người dùng ma túy ở Việt Nam sử dụng ATS, năm 2016 con số này đã lên đến xấp xỉ 10%.

Ma túy tổng hợp: Hơn cả nghiện...

Ở mức độ sử dụng thấp, ma túy tổng hợp (ma túy đá) đem lại cảm giác tự tin, hưng phấn và dồi dào năng lượng. Người dùng sẽ có nhu cầu tình dục cao hơn, do đó, họ dễ có các hành vi tình dục nguy cơ cao. Ở mức độ sử dụng thường xuyên và liều lượng cao, người sử dụng sẽ gặp phải vấn đề như lo âu, kích động, tim đập nhanh, nghiến răng và một số rối loạn tâm lý khác.

Sốc ma túy đá gây ra nhồi máu cơ tim, co giật và đột quỵ. Ma túy tổng hợp gây nhiễu loạn các chức năng của não bộ, vì thế dẫn đến những tác hại lâu dài đối với sức khỏe tâm trí bao gồm lo âu, trầm cảm, suy giảm trí nhớ và khả năng đưa ra quyết định một cách tỉnh táo. Tình trạng sử dụng ATS kéo dài có thể dẫn tới tăng độ dung nạp và phụ thuộc.

Theo GS.TS. Nicole Lee, Giám đốc Trung tâm 360Edge chuyên điều trị nghiện rượu và ma túy tại Úc, những người sử dụng ma túy đá có thể nghiện, tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng dẫn đến nghiện không nhiều, khoảng 10 - 15% người sử dụng có thể nghiện. Có 70%, chỉ sử dụng vài lần trong 1 năm và họ không bị lệ thuộc vào ma túy đá.

“Một số dấu hiệu về mặt thể chất ở người nghiện ma túy đá có thể dễ nhận ra, dấu hiệu này liên quan đến hội chứng cai, độ dung nạp, càng ngày càng phải sử dụng nhiều hơn. Một điều nữa là một người sử dụng thường xuyên, ít nhất 1 tuần 1 lần hoặc nhiều hơn càng tăng nguy cơ nhiều hơn lệ thuộc vào chất đó”, TS. Nicole Lee cảnh báo.

...Cảnh báo tạp chất trong ma túy

BS. Huỳnh Thanh Hiển, BV Tâm thần TP. HCM, phân tích, tình hình sử dụng ma túy đá ở Việt Nam đang đặc biệt tăng cao, số người nghiện heroin giảm dần. Hơn 200.000 người được thống kê là nghiện ma túy, 70% nghiện ma túy đá theo Cục Phòng, chống Tệ nạn Xã hội có hồ sơ. Hiện nay, 63 tỉnh thành đều có người sử dụng ma túy đá. Ngày xưa 1 viên thuốc lắc có giá khoảng 1 chỉ vàng, nhưng giờ 1 viên thuốc lắc khoảng 120.000 đồng và khi giá càng rẻ, ma túy đá càng dễ tiếp cận.

Hơn thế nữa, ma túy đang bị thay đổi khá nhiều về thành phần, có khả năng bị pha thêm tạp chất và chất phụ gia để thuốc được ưa chuộng hơn. BS. Hiển chia sẻ: “Tôi từng nhận được một cuộc điện thoại của một người bạn không cùng ngành, báo rằng họ có nhận được 2 ca và họ muốn tôi nhận lại, một ca chết não, một ca tôi điều trị. Bệnh nhân khai “Tụi con có 6 đứa uống 3 chai rượu vang, xài thuốc lắc, sau đó dùng ketamin”. Tôi hỏi “Vậy sao chỉ có hai người lại phải vào viện?”. “Vì con ăn thuốc lắc của cái thằng đã chết”. Vì vậy, chúng ta phải lưu ý về vấn đề tạp chất.Mới đây, tôi đọc được trên một tạp chí y khoa danh tiếng hàng đầu của thế giới và cảm thấy kinh hoàng khi người ta trộn cả thuốc diệt chuột vào cỏ Mỹ và đã có mấy chục trường hợp chết tại Massachusett (Mỹ)”.

BS.Hiển cho rằng “nghiện là bệnh lý của não bộ, không phải là một tệ nạn xã hội, và nghiện phải được coi là một bệnh”.Tuy việc sử dụng ma túy đá dẫn đến nghiện chậm hơn heroin nhưng sẽ gây loạn thần, làm biến đổi tính cách cho người sử dụng ma túy một cách lâu dài.Nếu như heroin có phương pháp điều trị, gồm biện pháp thay thế như methadone, buprenophine; đến giờ này ma túy đá chưa có thuốc thay thế.

Sức khỏe tâm thần: Dự phòng và điều trị ma túy tổng hợp

Khoa học hiện đang gặp nhiều khó khăn trong vấn đề liên quan đến ma túy, tuy vậy, ma túy đá khó nghiện hơn nên chúng ta có cơ hội can thiệp nhiều hơn trước khi người sử dụng diễn ra tình trạng nghiện. Nếu heroin sử dụng 3 - 4 lần có thể nghiện, còn ma túy đá, theo thống kê của Bảng phân loại quốc tế bệnh tật  ICD 10 - khoảng 12 tháng sẽ nghiện.

Phần lớn nguyên nhân dẫn tới hành vi sử dụng ma túy tổng hợp sớm ở người trẻ thường xuất phát từ sang chấn tâm lý do các trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu như: bố mẹ ly hôn, bị bạo hành, bị lạm dụng tình dục, có người thân sử dụng ma túy, cảnh sống cơ cực... Hơn nữa, người trẻ tuổi sử dụng ma túy tổng hợp có nguy cơ lệ thuộc cao hơn cũng như gặp nhiều vấn đề về sức khỏe tâm thần hơn do ở độ tuổi này não bộ vẫn đang tiếp tục phát triển và hoàn thiện các chức năng, đặc biệt đối với nhóm thiếu niên. Vì vậy, cần tìm hiểu rõ và hỗ trợ người trẻ giải quyết những “khúc mắc” này song song với các can thiệp, điều trị khác. Những biện pháp can thiệp sớm giúp người sử dụng ma túy đá không chuyển sang giai đoạn sử dụng thường xuyên và lệ thuộc, giúp giảm tác hại của việc sử dụng, phòng tránh trường hợp sử dụng quá liều, “ngáo đá” và sốc thuốc. Tuy nhiên, hiện nay do kỳ thị xã hội và quan điểm tiêu cực về người sử dụng ma tuý tổng hợp nên phải mất trung bình từ 5 - 6 năm thậm chí lâu hơn khi tình trạng đã trở nên nghiêm trọng, họ mới tìm đến hỗ trợ và điều trị.

Ma túy tổng hợp gây nhiễu loạn các chức năng của não bộ.Tuy nhiên, những vấn đề này mang tính chất tạm thời, và các chức năng của não bộ dần có thể hồi phục sau khi ngưng sử dụng ma túy.Đối với những người đã sử dụng trong một khoảng thời gian dài, quá trình hồi phục có thể mất đến 12 - 18 tháng và thậm chí hơn.

“Chúng ta cần thay đổi quan điểm, phương pháp điều trị và cách cung cấp dịch vụ cho phù hợp, để có thể ứng phó với những tác dụng khác nhau của ma túy đá. Với mỗi đô la đầu tư vào điều trị, cộng đồng có thể tiết kiệm được 7 đô la cho các chi phí khác mà đáng ra phải dùng để khắc phục hậu quả do việc sử dụng ma túy tổng hợp gây ra”, TS. Nicole Lee nhận định.

Điều trị cho người sử dụng methamphetamine phức tạp hơn so với điều trị người sử dụng heroin do thời gian cắt cơn, phục hồi dài hơn. Tại Úc, người sử dụng sẽ thực hiện cắt cơn trong 10 - 14 ngày dưới hỗ trợ của y tế, sau đó hàng loạt các can thiệp về tâm lý và xã hội được cung cấp cho bệnh nhân bao gồm tư vấn cá nhân, trị liệu theo nhóm và hỗ trợ về nhà ở cũng như đào tạo nghề.

AN QUÝ