Đi ''mò'' đêm Thứ Sáu, 20/05/2005, 14:57

Ban đầu tôi không hiểu, nghe mờ ám quá, sợ trưởng bản phạt vạ, nhưng Chà Bì cho biết đó là một tập tục có từ lâu đời của người Si La, một kiểu “giao lưu”, tìm bạn của người vùng cao, như người Thái có tập tục “chọc sàn”, người Mông có tục “đánh mông” mà tôi đã nghe qua. Nhưng “vào trận” quả là chuyện tôi không hề nghĩ tới...

Chuyện xưa, chuyện nay

Dường như “đọc” được trong mắt tôi một thoáng háo hức, một thoáng ngần ngại, Chà Bì liến thoắng kể về “thành tích” đi mò của mình như để động viên tôi: “Con trai Si La đến tuổi, cứ thấy “nóng” trong người là phải đi mò tìm bạn gái ngủ thôi. Không sao đâu”. Hắn bảo đi mò có hai cách: đi theo nhóm hoặc đánh lẻ.

Đi theo nhóm thì cứ việc đàng hoàng đến nhà cô gái ưa thích rồi gọi cửa, bố mẹ sẽ ra mở cửa mời vào nhà uống trà, hút thuốc và chuyện trò (người Si La có thể qua nhà nhau chơi gần như mọi lúc dù đêm khuya khoắt vẫn không bị phiền hà). Sau đó, đợi bố mẹ cô gái đi ngủ, cả nhóm ngồi một lát cũng đi về. Chỉ còn một “chiến sĩ” ở lại với cô gái.

Nếu đi đơn lẻ, thường phải hẹn trước với cô gái. Buổi tối, khi mọi người trong bản đều tập trung tại nhà trưởng bản hay nhà thầy mo xem tivi thì đó là giờ của cánh thanh niên chưa vợ (tuổi từ 15 trở lên) “khảo sát tình hình”. Tối khuya, chàng trai cứ việc chờ lúc bố mẹ ngủ say, đến gõ nhẹ cửa (hoặc gõ nhẹ vào vách nơi cô gái ngủ) làm ám hiệu. Cô gái sẽ giả vờ ra mở cửa đi vệ sinh để cho chàng trai vào.

Nếu không hẹn trước mà đã để ý thích một cô nào đấy, tối khuya cứ việc mon men đến, dùng dao lèn vào khe cửa bẩy chốt lên để vào nhà, đến buồng cô gái. Nếu đồng ý, cô gái sẽ im lặng, còn không “chiến sĩ” phải rút quân ngay nếu không muốn “ăn gậy nhà chủ”. Chuyện mò của người Si La có từ ngàn đời nay, không hề có chuyện ép uổng đến mức phải... ra tòa!

Đi mò thời nay có chú còn mang theo cả gói xôi trộn với thuốc lào, rượu để cho con chó nhà cô gái “xỉn”, ngậm miệng đừng sủa làm kinh động phụ huynh khi chàng ta đột nhập vào. Quậy hơn, Chà Bì kể với tôi: “Ở bản Xeo Hai, thằng bạn của mình cũng hay đi mò, ai ngờ bị bà mẹ canh giữ quá, nghe rục rịch một chút là quờ tay lên rương lấy cái bật lửa đi kiểm tra làm nó không “làm ăn” được gì cả. Tức mình, nó lén lấy đống phân để cạnh bật lửa rồi mò vào nằm với cô con gái. Nghe động, bà già lại vớ cái bật lửa, ai ngờ...”.

Nhưng đâu phải cứ đi mò là được. Có lần Lý Chà Xôi (con của thầy mo) đến nhà cô bạn gái, ba mẹ đi vắng chỉ còn bà ngoại già ở nhà. Xôi ta đã hẹn nên tự tin mò vào trong. Ai ngờ bà ngoại già khó ngủ, nghe tiếng động liền xách đèn, vác dao đi soi. Thấy Xôi nằm trong buồng của cháu gái, bà già cầm dao rượt theo, cũng may Xôi là thanh niên nên chạy nhanh thoát được.

Ngồi nghe “lũ trẻ” nói chuyện “đi mò”, ông Chà Dó - một “tay mò tiền bối” đã hơn 60 tuổi, có giọng hát tán gái nổi tiếng nhất bản - có vẻ... coi khinh. Ông nói ngày xưa đi mò hay hơn bây giờ nhiều. Chà Dó ngồi thần người ra, miệng kể nhưng mắt đăm đăm nhìn vô định như đang sống lại với những kỷ niệm của mình. Ngày xưa mỗi khi đi nương, Chà Dó hay hát: Người yêu ơi, đường em đi, lối em về, dáng em đi / Anh nhớ lắm em ơi / Trái tim anh không lúc nào nguôi / Vì nhớ em, nhớ mái tóc, đôi tay / Nhớ hơi thở, tiếng thì thầm của em.

Cô gái cũng không kém: Anh yêu ơi, người em đẹp, được anh nhớ anh thương / Nếu nghe lời em, anh hãy đến với em  /Giờ bố đã ngủ, mẹ đã nguôi / Cùng đắp chăn, tay gối đầu, nước bọt nuốt chung / Để em mừng, nguôi nỗi nhớ trong tim.

Cô gái đã mở lời, thế là tối chàng trai cứ việc đến nhà. Chờ bố mẹ ngủ say, chàng trai ở bên ngoài phòng cô gái rồi dùng cây khều nhẹ. Cô gái sẽ ra mở cửa. Nói đến đây, Chà Dó bỗng buột miệng hát mê mải (bằng tiếng Si La) những câu hát mà mấy chục năm qua không còn được hát. Giọng hát đã khàn đục nhưng ông hát vẫn say sưa lắm, hát đến quên có tôi ngồi cạnh.

Hát một hồi lâu, như chợt tỉnh ông nhìn tôi cười rồi giải thích bằng tiếng Kinh ngọng nghịu: nếu cô gái còn dùng dằng chưa ra mở, chàng trai lại cất tiếng hát. Đấy là bài “xin phép” cô gái mở cửa cho vào, xin phép gia đình, cái cột nhà, cái bếp; xin phép cái cửa đừng kêu lớn khi người con trai lạ mở cửa vào nhà.

Tiếng anh không phải tiếng chuột kêu, nếu yêu anh xin em hãy lắng nghe để cùng tâm sự. Sau đó mới giãi bày tâm sự: Biết em là gái chưa chồng, anh là trai chưa vợ nên mới đến hỏi han. Nếu hợp ý, hợp lòng thì anh sẽ đến nhiều lần để đôi ta tâm sự. Còn nếu không ưng thì anh cũng xin làm bạn đêm nay. Nếu em không chấp nhận thì thôi, anh đành phải ra về...

“Ngày xưa, tuy được ngủ lại nhà con gái người ta nhưng nhát lắm. Đêm đầu tiên chỉ được nằm cạnh bên nói chuyện thôi mà đã run lập cập rồi. Nếu thích nhau thì đêm thứ ba mới được quan hệ, còn bây giờ…” - nói đến đó Chà Dó bỏ lửng câu nói, mắt lại nhìn xa xăm...

Tôi “đi mò”...

Nhóm “biệt kích” đi mò lần này có bốn người: Giàng Chà Bì, Hù Chà Dong, Hù Chà Bó và tôi. Chà Bó tuy ở tận bản Xeo Hai (cách Xì Thau Chải khoảng 3km) nhưng có bà con ở đây nên rất rành địa thế, tình hình con gái trong bản.

Chúng tôi xuất phát khi đã hơn 23 giờ. Bên ngoài, lẫn giữa màn đêm đen kịt, lẫn giữa núi rừng âm u là những ánh đèn pin, những bó đuốc lập lòe, loang loáng. Chà Bì nói với tôi: “Cũng là dân đi mò trong bản chúng mình cả đấy”. Đi ngang qua nhà Cố Nhì (một cô gái trong bản), Chà Bó hành động trước.

18 tuổi, cao chỉ chừng 1,50m, người khô quắt như trái khổ qua nhưng Chà Bó đã có hơn ba năm kinh nghiệm đi mò. Bằng những thao tác rất thuần thục: bẻ một thanh nứa nơi hàng rào rồi cầm đèn pin “phi thẳng” vào trong sân, nhanh nhẹn như mèo. Do không hẹn trước nên Chà Bó bật đèn pin rọi qua khe cửa sổ xác định vị trí giường ngủ của cô gái. Rồi hắn tiến đến cửa chính, dùng thanh nứa lèn vào khe cửa bẩy chốt lên. Chốt chặt quá nên hắn phải loay hoay khá lâu.

Rục rịch một hồi, tiếng động to quá, bà mẹ bên trong hỏi vọng ra: “Ai đấy?”. Mặc. Hắn vẫn im lặng lui cui rọi đèn pin bẩy chốt cửa lên. Biết là tụi thanh niên đi mò, bà mẹ nói vọng ra: “Ở đây không có người yêu của chúng mày đâu”. Cả bọn nghe thế “cúp đuôi” đi. Hơi quê với tôi, Bó thanh minh: “Hôm nay chắc có chuyện bực mình nên mới không cho mình vào chơi với con gái đấy”.

Chà Bì đã có hẹn trước nên đến nhà bạn gái hắn chỉ việc đến bên vách phòng cô gái khẽ gõ nhẹ. Chưa đầy một phút sau, cửa khẽ mở ra. Chúng tôi chia tay với một “chiến sĩ”. Đến lượt tôi, chúng dẫn đến nhà Lý Cố Bi - 18 tuổi, học lớp 9. Lần này thì đường hoàng vào thẳng nhà gọi cửa. Bà mẹ đã ngủ, Cố Bi mở cửa mời cả đám vào uống trà, hút thuốc lào. Một lát, hai đứa bạn “mò” cáo lui, để lại một mình tôi nơi “chiến trường” không quên nháy mắt chúc tôi thành công.

Chà Dong đã có bạn gái (tối nào cũng qua ngủ chung) nên chuồn thẳng về nhà bạn gái. Chà Bó tiếp tục qua nhà đứa khác. Do đã ở đây gần một tuần, lại hay lang thang nhiều nhà trong bản chơi, tôi cũng đôi lần hỏi chuyện, chụp hình cho Cố Bi vì thế hai đứa cũng đủ thân quen để nói chuyện thoải mái với nhau đến tận khuya...

Tôi ngủ thiếp đi lúc nào không biết, khi thức giấc đã 5g sáng, lục tục leo xuống giường ra về. Tôi về đến nhà trưởng bản, cũng cùng lúc với Chà Dong ở nhà bạn gái về. Thấy tôi, Chà Dong cười lớn, vỗ vai ngạc nhiên: “Định dẫn anh đi cho biết thôi, ai ngờ mới ở với người Si La chưa được một tuần, đi mò lần đầu tiên thành công là giỏi lắm đấy”.

Tôi chỉ im lặng mỉm cười và nhất quyết không nói cho nó biết rằng tối qua tôi cũng đã được ngủ trên giường cô gái nhưng... nằm một mình. Cố Bi vào buồng trong ngủ với mẹ!...

NGUYỄN TẬP